,

ATATÜRK’ÜN MERSİN’İ İLK ZİYARETİ – SEMİHİ VURAL

Atatürk-019.jpg

ATATÜRK’ÜN MERSİN ZİYARETLERİ – GÜNDÜZ ARTAN

Atatürk Mersin’de
HAYALİ CİHAN DEĞER 

Orjinal Araştırma ve Metin: Gündüz Artan
Yeniden Derleme : Semihi Vural

Gündüz Artan Sunuş

Son ziyaretinden bu yana altmış küsur yıl geçtiği ve canlı tanıkları hayatta olduğu halde, Atatürk’ün Mersin ziyaretleri, -giderek- sözlü anlatımlarda masallaşıyor, ayrıntılar birbirine karıştırılıyor.

Bunun en tipik örneği “Bu evler yapılırken siz neredeydiniz?” sorusuyla ilgili bilgilerdir. Söylendiği yer, kime sorulduğu, şimdiden bir efsane şekline dönüşmüş.

Babasına, dedesine söylendiğini üstlenen pek çok kişi var. O günleri yaşayanlar anılarını yazdıkları için doğruyu saptamak kolaydır. Fakat anılarını yazanlardan çoğunun -yanlı demek doğru olmasa da- duygusal davranmış oldukları görülüyor.
“Bir köylü, eski bir asker, kısa boylu bir köylü” diye adı verilmeden geçiştirilen kişiyi, bu ziyaretin anlatıldığı bölümde belirttik…
…Şubat 1925 ziyaretinde 11 gün kaldığı ev konusunda, Atatürk’ün “Beni misafir edecek bir Müslüman evi yok muydu?” diye sitem ettiği söylentileri de gerçeklere aykırıdır. Hatta bu nedenle gezisini yarıda kesip Mersin’den ayrıldığını söyleyenler de vardır.

Yanılmalar ve yanıltmaların sözlü anlatımlarda kalmayıp yayınlarda yer alması da ilginçtir. Bazılarını dizgi yanlışı diye geçiştirsek de bilgi yanlışlarına özür bulunamaz…

…İlginç bir konu da ziyaret sayısındaki çeşitliliktir. Her ne kadar Atatürk, birkaç kez trenle gelip vapurla yoluna devam etmiş olsa da bence bunlar da bir ziyarettir.

Bu çalışmanın “en az yanlışlı, en ayrıntılı” yayın olarak değerlendirileceğini ümit ediyorum. GÜNDÜZ ARTAN

ATATÜRK VE MERSİN
Atatürk’ün yurt gezilerinde Mersin ve Mersinlilerle ilgili önemli birkaç özellik vardır. Atatürk’ün Mersin ziyaretlerinden söz ederken nedense değinilmeyen bu özelliklerin üzerinde durmak gerektiğine inanıyorum. Anadolu kentlerine yaptığı gezilerinde İstanbul ve İzmir dışında hiçbir kent, bu onuru tadamamıştır.
1.Atatürk, Mersin’e -beş ziyareti uğrayıp geçmek de olsa- on defa gelmiştir.
2.Atatürk dört ziyaretinde toplam 16 gece Mersin’de yatılı konuk olmuştur.
3.Atatürk son yurt gezisini Mersin’e yapmıştır. (20 Mayıs 1938)
4.Atatürk ün, yurt gezilerindeki söylevleri arasında, ad belirterek yaptığı ilk konuşması Mersinlilere hitabıdır. İzmir Milli İktisat Kongresinden (17 Şubat – 4 Mart 1923) sonra eşiyle yaptığı ilk yurt gezisinde, ekonomik özellikler taşıyan Mersin in değeri ve önemi konusunda uyarma amacı taşıyan bu ziyaretini (17 Mart 1923), Mersinliler her yıl “Atatürk Bayramı” olarak coşkuyla kutlamışlardır. Diyebiliriz ki yurdumuzda sürekli olarak kutlanan tek yerel “Atatürk Bayramı” Mersin’dedir.
5.Mustafa Kemal Paşa, Adana’da kısa süren (31 Ekim-10 Aralık 1918) Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı sırasında Mersin’de bir gece konuk olduğu ziyaretinde (5 Kasım 1918) işgalde alınacak önlemleri bildirmiş ve “asıl mücadele şimdi başlıyor” uyarısında bulunmuştur. “Bende milli mücadele fikri Adana’da doğdu11 diyen Atatürk’ün Mersin’deki uyarısı dikkat çekicidir.
6.Atatürk, sohbetlerinde “Hayatta karşılığını bulamadığım sözlerden biri” diyerek anımsadığı cevabı, Mersin’deki bir sorusuna karşı duymuştur.
7.Atatürk, Mersinlilere kırgınlığını, anlamlı bir davranışıyla belli etmişti.
17 Mart 1923 ziyaretinde trenden inerken Gazi biraz tedirgin, Mersinliler de oldukça mahcup haldeydiler. Birinci Büyük Millet Meclisinde “İkinci Grup” muhalefet hareketinin liderlerinden Mersin Milletvekili Çolak Selahattin Bey’in muhalif girişimlerine Mersin ve İçel (Silifke) milletvekillerinden bazıları destek vermekteydiler. Birkaç ay öncesi, seçimlerde Gazi’nin (Muhalifleri Gazi hitabını ısrarla kullanmıyorlar, sadece Paşa diyorlardı) seçilmesini önlemek için “doğum yeri ve bir yerde sürekli ikameti” bahanesiyle verdikleri önergeye Mersin ve İçel (Silifke) mebuslarından bazıları imza koymuşlardı.
Gazi Mersinlilerin coşkun ilgisinden memnun kalmasına karşın, yatılı konukluğu için ısrarlı ricaları reddetmiş fakat Tarsus’ta iki gece konuk olmuştur.
Teşekkür
Bu çalışmanın yayınlanmasını sağlayan Mersin deniz ticaretine olduğu kadar sosyal ve kültür yaşantısına önemli katkılarından gurur duyduğumuz MERSİN DENİZ TİCARET ODASI na,
Arşivinden özgün fotoğraflar ve babası Mithat Toroğlu’nun anıları ile yardımcı olan Atilla Toroğlu’na teşekkürlerimi sunuyorum. GÜNDÜZ ARTAN 

Değerli okurlar
“Atatürk Mersin’de” adlı bu eseri Mersin Büyükşehir Belediyesi olarak Kültür Yayınlarımız arasına katmaktan mutluluk duyuyoruz…
…Kitabın yazarı Semihi Vural’a ve kitapta emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunuyor, sevgi ve saygılarımı iletiyorum.
Burhanettin Kocamaz
Mersin Büyükşehir Belediye Başkanı

Sunuş

Gündüz Artan uzun yıllar Atatürk’ün Mersin gezileri hakkında araştırma yapmıştı. Bu çalışmaları 2000 yılında Mersin Deniz Ticaret Odası tarafında ATATÜRK MERSİNDE adıyla yayınlanmıştı.

Aradan geçen zaman içinde bu değerli eser çok arandığı halde bulunmaz oldu. Mersin’imiz için olduğu kadar Atatürk araştırmacıları tarafından doğru bir kaynak olması nedeniyle ve özellikle yeni neslin daha kolay algılaması amacıyla yeniden tasarlandı.

Atatürk Mersin’i on kez ziyaret etmiştir. Dört gezide toplam onaltı gün kentimizde kalmıştır. Atatürk, Mersin ziyaretlerinde açık veya kapalı “mesajlar” da vermişti. Yeni düzenlemede bunları ana fikir olarak başlığa aldım, Gündüz Artan’a sadık kalarak destekleyici belgeler, görsellerle yeniden sayfa düzeni yapılarak sunuluyor. Bu kitabı baskıya hazırlayan, Medyanorm Tanıtım Ajansı başkanı Sayın Onur Evgin’e, Mersin için böyle kalıcı eser kazandırdığı için Gündüz Artan’a tekrar teşekkür ederim. Semihi Vural

Yıldırım Orduları ve 7. Ordu Komutanı Mirliva Mustafa Kemal Paşa Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığı sırasında (1918). Üzerindeki şerit Padişahın Onursal Yaveri olduğunu simgelemektedir.

1.ZİYARET
İŞGALDEN ÖNCE İLK ZİYARET
05 Kasım 1918 Salı

Mustafa Kemal Mersine Adana’dan trenle gelip Karamancılar Konağında bir gece kalmıştır.

30 Ekim 1918 Çarşamba günü Limni adasının Mondros limanında demirli Agamemnon zırhlısında imzalanan ateşkes antlaşmasıyla Birinci Dünya Harbi sona ermişti.

Sadrazamın 27 Ekim 1918 günlü şifresiyle Mareşal Liman Von Sanders’in yerine 7. Ordu Komutanlığı ve Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına atanan Mirliva (General) Mustafa Kemal, 31 Ekim 1918 Perşembe günü Adana’ya gelmiş ve Karargâhta komutanlığı devralmıştır.

3 Kasım günü Adana’da ilgilileri toplantıya çağıran Mustafa Kemal, bu toplantıda alınan kararları duyurmak üzere Mustafa Kemal 5 Kasım 1918 Salı günü trenle Mersin’e gelmiştir.

23. Tümen Kumandanı Mustafa Kemal, silah arkadaşı, Bursalı Albay Bahaeddin Bey’in oturduğu Karamancılar Konağı’nda misafir edildi.

3 Kasım günü Adana toplantısında alınan kararları  duyurmak üzere 5 Kasım 1918 Salı günü trenle Mersin’e gelmiştir. 23. Tümen Kumandanı, eski silah arkadaşı, Bursalı Albay Bahaeddin Bey’in kiracı olarak oturduğu Karamancıların evinde misafir edilen ve geceyi denize bakan odada geçiren M. Kemal Paşa, Mutasarrıf Galip Bey, Tümen Yaveri Enis Turan, Jandarma Tabur Kumandanı Haşan Zühtü, Jandarma Bölük Kumandanı Yüzbaşı Talat, Jandarma Müfreze Kumandanı Efrenkli (Arslanköy) Hüsnü Yıldırım, Piyade Bölüğü Kumandanı Haydar ve Albay Bahaeddin Beylerle, alınacak tedbirleri görüşmüş,  “Harp bitmedi, asıl mücadele bundan sonra başlayacaktır, silahlarınıza sahip olunuz” demiş; Silifke sınırı ve Toros eteklerindeki karakolların artırılmasını, depodaki yeni silahların ve cephanenin dağ köylerine dağıtılmasını önermiştir.

Geceyi denize bakan odada geçirmiş, 7 Kasım’da Yıldırım Orduları Grubu ile 7. Ordu Karargâhı kaldırıldığı için
Mustafa Kemal Paşa, komutayı 2. Ordu Komutanı Nihat (Anılan) Paşa’ya bırakarak 10 Kasım 1918 Pazar günü İstanbul’a hareket etmiştir.

İstasyonda uğurlamaya gelenlere “Arkadaşlar, silah ve cephanelerinize sahip olunuz. Bizim için savaş bitmedi, asıl şimdi başladı, Allah yardımcınız olsun” demiştir.

Kitabın Devamı ; ATATÜRK’ÜN MERSİN’E 2. ZİYARETİ için bu satırı tıklayınız.

Biyografik Bilgi

scroll to top