,

HÄ°TÄ°T KRALİÇESÄ° PUDUHEPA – Åžahin ÖZKAN

PUDUHEPA.jpg

Puduhepa

Ä°.Ö. 13. yüzyıla tarihlenen büyük kral III. HATTUŞİLÄ°’nin eÅŸi Tavananna, Büyük Kraliçe PUDUHEPA yöremizle neden ilgilidir? Puduhepa, bir yerde Kizzuwatna Ãœlkesi’nin kızı, baÅŸka bir belgede ise Kumanni Ãœlkesi’nin kızı olarak geçmektedir. Kizzuwatna Krallığı, Hititler’in vazgeçilmez baÄŸlaşığı idi. Kizzuwatna, ovalık
Kilikya topraklarının önemli bir bölümünü içine almaktadır. Mersin Yumuktepe kazılarında Kizzuwatna surları ortaya çıkmıştır. Gözlükule kazılarında Geç Tunç I ve II a , b tabakalarında Hitit hiyeroglif ve çivi yazılı mühür ve mühür baskılarının bulunması, ayrıca PUDUHEPA’ya ait bağımsız mühür baskısının bu tabakada olması, bu tabakanın Tarsus’un, Kizzuwatna Krallığı’nın baÅŸkenti olduÄŸu dönemi kapsaması, Puduhepa’nın yöremizle yakından ilgili olduÄŸunu ortaya koymaktadır.
III. HattuÅŸili, kardeÅŸi kral Muvatalli zamanında, KadeÅŸ Savaşı’nda Muvatalli’ye yardım edip ülkesine dönerken (Ä°.Ö. 1285 – 1286) koruyucu tanrısına gerekli kurbanları sunmak için Kumanni’de Lavazantiya ÅŸehrine gelir. (Kumanni, Roma çağındaki Komana’ya, günümüzdeki Åžar’a yerleÅŸtirilmektedir.) Orada tanrının isteÄŸi üzerine, Lavazantiya ÅŸehri lÅŸtarı’nın rahibi PentipÅŸarri’nin kızı, Ä°ÅžTAR RAHÄ°BESÄ° PUDUHEPA ile evlenir.
Tanrısı, onlara, karıkoca sevgisi ihsan eder. Erkek ve kız çocukları olur. Ayrıca III. HattuÅŸili’nin Puduhepa’yı kendi isteÄŸi ile ve aÅŸkla almadığı, Tanrıça iÅŸtar’ın ona rüyasında görünerek , verdiÄŸi emirle evlendiÄŸi ifade ediliyor. III. HattuÅŸili prens  iken, yaşının pek genç olmadığı bir çaÄŸda, Kumanni’li yüksek bir rahip ailesine ait soylu bir kızla evlenmiÅŸ oluyordu.
Puduhepa kraliçe olduktan sonra, belki de  en kudretli olduÄŸu çaÄŸda, Yeraltı ve Cehennem Tanrıçası LELVANÄ°’ye ithaf ettiÄŸi adak yazıtının baÅŸlangıcında: “Puduhepa Kumanni ÅŸehrinin kızı” ifadesi ile kendini tanıtmaktadır.
III. HattuÅŸili ve Puduhepa’nın çocuklarına gelince: HattuÅŸili’den sonra krallık tahtına oturan en büyük oÄŸulları IV. Tudhaliya’dır. DiÄŸer prens Nerikkaili, Amurru kralı Bentasina’nın kızını almıştır. Küçük kızları Gassulaviya, Amurru kralı Bentesina ile kraliçe olmak ÅŸartıyla evlendirildi. DiÄŸer bir kızları, Mısır yazılı kaynaklarının söz ettiÄŸi “MAHORNEFRURE” veya “MANEFRURE” Mısırlı adıyla tanınmaktadır. Bu prenses Mısır Kralı II. Ramses ile evlenerek haremine girmiÅŸtir. Bu evlenme ABU SÄ°MBEL’de “Düğün Steli” adıyla bilinen eserde ve Karnak’taki yazıtta, bu prensesin Mısır’a gelin gelmesi anlatılmaktadır.
Barış politikasının gereÄŸi olarak Kraliçe Puduhepa’nın çocuklarının evliliÄŸi, krali evlenmelerle gerçekleÅŸmiÅŸtir. Herkesçe bilinen KadeÅŸ AntlaÅŸması’nın, ne yazık ki bize ulaÅŸmamış olan, gümüş tablet üzerine yazdırılmış esas nüshasının bir yüzünde Kral III. HattuÅŸili’nin mühürü, diÄŸer yüzünde de Büyük Kraliçe Puduhepa’nın mühürünün bulunduÄŸu bu antlaÅŸmanın diÄŸer versiyonlarından bilinmektedir. Mısır kralı III. RAMSES, krali yazışmalarda, Puduhepa’ya gönderdiÄŸi mektuplarda onu kralla eÅŸit tuttu. Ona “kızkardeÅŸim” diye hitap etti.
Kralla eÅŸit haklara sahip olan Hurrili soylu kadın kraliçe Puduhepa, büyük krallarla kimseye danışmadan bağımsız olarak mektuplaÅŸabiliyordu. Tabarna ve Tavananna (kral – kraliçe) eÅŸitliÄŸi onun kiÅŸiliÄŸinde en iyi ÅŸekilde temsil edilmiÅŸtir. Puduhepa, dini görevleri dışında, hukuki, adli iÅŸleri de aktif bir ÅŸekilde yönetmiÅŸtir.  Ukkura meselesi bunun bir örneÄŸidir. Kraliçenin önemli kült görevleri olduÄŸu rituallerin yayınlanması sayesinde bilinmektedir.
Kraliçe Puduhepa’nın kült görevlerine gelince: Hatti ülkesinin baÅŸrahibi, kralın yanında ona eÅŸit olarak, rahibelerin başında yer alır. Bağımsız olarak birçok dini törenin yöneticiliÄŸini yapar. Törende kraliçe özel tören giysilerini giyer. Tören elbisesi, beli dar, alt tarafı bol, diagonal plilerle  bezekli, üstü bedene iyice oturmuÅŸ, uzun kolludur (ya da iÅŸlemeli tunika). Bel, kalın bir kemerle sıkı sıkıya sarılmış, kemer, deriden süslü ve iÅŸlemelidir. Mantosu, başı örter biçimde tek parça, kapuÅŸonu ile birlikte olabileceÄŸi gibi baÅŸta sivri bone ÅŸeklinde de olabilmektedir. Uzun mantosunun kenarları püsküllüdür (olmayabilir de).
Alnı açıkta bırakan, arkaya atılmış dümdüz saçları, başlık gizliyor.
Enseyi örtecek bele kadar inen kalın örgü saçlar, kulağın üzerinde spiral bukle şeklinde takılar, boyun bandı, ayak bileziği (halhal) , tasma şeklinde gerdanlık. Ayakkabısı, sivri ucu kalkık normal bayan ayakkabısı.
Kraliçe bütün işlerini tanrısal güce ve desteğe bağlayarak yapar.
EÅŸi III. HattuÅŸili’den sürekli sevgi, saygı gören Puduhepa, ona sadık bir eÅŸ olmuÅŸtur. HattuÅŸili’nin saÄŸlığı bozulunca tanrılara çok dua etti ve adaklar adadı.
Ä°ÅžTAR, III. HattuÅŸili ile Puduhepa’nın koruyucu tanrıçasıdır. Mezopotamya’nın aÅŸk ve sevgi tanrıçası deÄŸildir. SavaÅŸ tanrıçasıdır ve erkek karakterine sahiptir.
Büyük Kraliçe Puduhepa’nın kazılarda ÅŸimdiye dek bağımsız üç mührü bulunmuÅŸtur. Birincisi Ugarit denilen RasÅŸamra’da, diÄŸeri yakın zamanda BoÄŸazköy’de (HattuÅŸa), bir diÄŸeri de Gözlükule kazılarında Tarsus’ta bulunmuÅŸtur.
Kaynaklar:
1- Levent  ZOROGLU – Tarsus Tarihi ve Tarihsel Anıtları
2-Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi – C:I, S: 49
3- Muhibbe Darga – Eski Anadolu’da Kadın
4- Muhibbe Darga – Hitit Sanatı
* İçel Musiki Derneği Ocak 1998/28. Sayılı Bülteninden alınmıştır.

Öğretmen. Mitoloji konusunda bir çok makalesi var, Belgesel araştırmacısı. Amatör olarak gezi rehberliği yapıyor.

scroll to top