,

KİLİKYALI MİTOLOJİ – EFSANE KAHRAMANLARI – Gündüz ARTAN

Mitoloji.jpg

Mitoloji-Efsane kahramanlarından bir bölümü doğrudan ya da dolaylı olarak Kilikya’da (büyük bölümü bugünkü İçel) yaşamışlardır. Hitit, Asur; Fenike daha sonra Yunan, Roma ve İslam mitoloji-efsane kahramanlarını aktaran bu yazı, üzerinde yaşadığımız toprakların zengin tarihine bu yönden de ışık tutacaktır.

ADONIS Kıbrıs Kralı Knyras ile kızı Myrha’nın yasak aşkından doğan çok yakışıklı delikanlı. Kızgın yaz sıcaklarında doğanın birdenbire solup kurumasının sembolüdür. Tanrıça Ahproditeinin sevdiği Adonis, avda bir yaban domuzu tarafından öldürüldü. Karanlıklar tanrısı Persephone de onu seviyordu. Zeus, Adonis’in yılın bir bölümünü  yer altında, öteki bölümünü gün ışığında geçirmesinde karar verdi.

AGENOR Epaphos’la İo’nun torunu, Poseidon’la Libya’nın oğlu ve Zeus’un soyundandır. Phoinikia (Fenike)’ye kral olur.

AİAS Teukros’un oğludur. Kilikya’da Olbe (Ura/Uzuncaburç/Diocaesarea) kentini kurdu.

AİAKOS Zeus ile Aigia’nın oğlu, Telemon’un babasıdır. İyi kalbli olduğu  için “Ölüler Ülkesi” yargıcı oldu. (Girit Kralı Minos’un kardeşi Rhadamantos onun yargıç arkadaşıdır.)

AMPHİLOKHOS Kahin Amphiaros ile Eriphyelin oğlu. Troyadan dönerken kendisi gibi kahin olan Mopsos ile Kilikya’da kurdukları Mallos (Kızıltahta) kentinin krallığını paylaşamadıkları için çıkan kavgada ikisi de ölür.

APOLLON Zeus ile Leto’nun oğlu, Artemis (Diana)’in ikiz kardeşi, Güneş ve güzel sanatlar tanrısıdır. Seleukeia (Silifke) ve Anemurium (Anamur)’da adına yapılmış tapınaklar vardır.

ARİNNA (HEPAT) Hitit Güneş tanrıçası, Krallığın koruyucu tanrıçasıdır. Tarhun (Teşup)’un eşidir.

BELLEROPHONTES Korintos kral ailesinden ve Glaukos’un oğlu, ünlü Sisyphos’un torunudur. Yunan mitolojisine göre kanatlı atı Pegasos’un sırtında Olympos’a kadar yükselmek isteyince Zeus onu yeryüzüne atar. Kilikya’da Aleion ovasına tabanı üstüne düşer. (Toros, Yunanca “taban” demektir,)

EKHİDNA Kadın başlı yılan. Khrysaer’den olma, Kallirhoe’den doğmadır. Typhon’la birleştiği ve yer altında ne kadar korkunç köpek ve canavar varsa hepsini doğurduğu anlatılır. Ekhidna’nın ini efsaneye göre Arima dağları denen Kilikya’dadır.

FORTUNA (bk: TYKHE)

GRAZİA’LAR (bk. KHARİT’IER)

HADES (PLUTON) Kronos ile Rheia’nın oğlu, “Ölüler Ülkesi”nin hakimidir, (Cennet obruğu mağarasının dibindeki Styks olarak kabul edilen ırmak, Hades’in “Ölüler Ülkesi” ile dünyamız arasına sınır kabul edilir)

HELİOS (Yunanca, SOL Latince) (bk. MİTHRAS)

HEPAT (bk. ARİNNA)

HERAKLES (HERCULES) Zeus’un Alkmene’ den olan oğludur. Onikinci işi olarak Hades’in “Ölüler Ülkesi”ndeki Kerberos’u yakalayıp yeryüzüne çıkardı, sonra yine yerine bıraktı.

HERMES (MERCURİUS) Zeus ile Maia’nın oğlu, Tanrıların habercisidir. Zeus’un Typhon’la çarpışmasında bir düzen ile Tanrılar Tanrısı’nı kurtarır.

HYDRA Yılan ya da ejder anlamına gelen Hydra, Typhon ile Ekhidna’nın kızı ve Kerberos, Khimaira gibi canavarların kızkardeşi sayılır.

JUPİTER (bk: ZEUS)

KERBEROS (SERBERUS) Hades’in “Ölüler Ülkesi”nin bekçisi, üç başlı, yılan kuyruklu köpeği. Görevi kuyruğunu sallayarak dirilerin içeri girmesini sağlamak ve girenlerin de dışarıya çıkmasını önlemektir.

KHARİT‘LER (GRAZİA’LAR) Zeus ile Eurynome’nin kızları ve Musa’lerin yakın arkadaşı üç güzeller, göze hoş olanı simgeleyen tanrıçalar. Adları AGLAİA (parlaklık), EUPHROSYNE (sevinç THALİA (çiçeklenme)’dir.

KHARON Hades’in “Ölüler Ülkesi”nde ölülerin gölge ruhlarını Styks ırmağından geçirip götüren ve bu iş için para alan kayıkçı.

KHİMAİRA Typhon ile Ekhidna’nın birleşmesinden doğan baş tarafı aslanı ortası keçi, arkası yılan şeklinde ve ağzından ateş püsküren canavar. Onu Bellerophontes öldürdü.

KİLİKS Phoinikia (Fenike) kralı Agenor’la Telephassa’nın oğlu. Yunan mitolojisine göre Zeus tarafından kaçırılan kızkardeşi Europe’yi ararken Kilikya bölgesine yerleşir ve buraya adını verir.

KUBABA (ZABABA-KYBELE) Luvillerin ve Phrigia’lıların bereket tanrıçası, (Hititlerde Hepat, Lydia’da Kybebe, Phrigia’da Kybele)

KUMARBİ Hitit tanrılarından, Gök krâlı Anu’nun oğludur.

KYDNOS Tarsus Çayı’nın tanrısı. Ankhiale’nin oğludur. Yarısı insan yarısı nehirdir. Komaetho adında güzel bir kızı sevdi, Oğlu, Parthenios, Kydnos Çayı’nın denize döküldüğü yerde Parthenia (bugünkü Tarsus) kentini kurdu.

LOKMAN HEKİM Yılanlar Padişahı Şahmeran’ın yarasını iyileştirince onun Tarsus’taki sarayında konuk olur. Kırda yürürken tüm bitkiler dile gelir, hangi hastalığa şifa olduklarını söylerler. Ölümsüzlük ilacını yazdığı kağıt Ceyhan nehri üzerindeki Misis köprüsünde elinden uçar, suya kapılıp gider. Lokman Hekim’in Tarsus’ta Ulu Cami’de gömülü olduğuna inanılır.

MARPESSA Savaş tanrısı Ares’in torunu, Etolia Kralı Evenos’un kızıdır. Altın Post yolculuğunda katılan kahramanlardan Idas ile nişanlı iken Apollon, Marpessa’yı kaçırınca İdas, sevgilisi uğruna Tanrı ile çarpışmayı göze aldı. Zeus araya girdi, kız kimi isterse onun olsun, dedi. Marpessa idas ile evlendi.

MERCURİUS (bk. HERMES)

MİTHRAS Perslerin güneş, adalet, savaş antlaşma tanrısı. Pontus kralı Mithrades VI.’nın müttefiki olan Kilikyalı korsanlar Mitra törenleri düzenlerlerdi. (İÖ 1.yy) (Yunanca Helios, Latince Sol)

MOPSOS Apollon ile Manto’nun oğludur. Troyadan dönerken Amphilokhos’la Kilikya’da kurdukları Mallos (Kızıltahta) kentinin krallığını paylaşamadıkları için çıkan kavgada ikisi de ölür.

MYRİNA Amazon kraliçesi. Yunan mitolojisine göre Mısır’dan dönerken Kilikyalılara boyun eğdirmiş, Toros dağlarını aşarak Phrygia’ya gitmiştir.

MYRRHA Kıbrıs kralı Kinyros’un kızıdır. Babasıyla yasak aşkından Adonis doğar. Efsaneye göre murt-mersin ağacına döndürülür.

ORTHROS Typhon’la Ekhidna’dan doğan çok başlı, yılan vücutlu canavar köpek. Bu köpek Geryoneus’un öküzlerini beklerken Herakles (Hercules) tarafından öldürülür.

PARTHENİOS Kydnos’un oğludur. Kydnos ırmağının denize döküldüğü yerde adını verdiği Parthenia (bugünkü Tarsus) kentini kurdu. (Roma Kralı Marc-Aurel’e ait bir madalyada bu ırmak, sağ elinde bir kamış bulunan, yere uzanmış güzel bir delikanlı şeklinde gösterilir. Sol dirseğini dayadığı kayadan nehir fışkırmaktadır.)

PERSEPHONE (PROSPERPİNA) Demeter (Ceres)lin kızıdır. Hades tarafından kaçırılmış, “Ölüler Ulkesi” kraliçesi olarak orada yaşamıştır.

PLUTON (bk. HADES)

RHAMANTHOS “Ölüler Ülkesi”nin yargıçlarındandır. Zeus ile Europa’nın oğlu ve Girit Minos’un kardeşidir.

SEMİRAMİS Asur’un efsanevi kraliçesi. Balık tanrıçası Derçeto’nun kızıdır. Babil’i ve Asma Bahçeleri’ni kurduğu kabul edilir. Kilikya’ya geldiğinde inanılır.

STYKS Okeanos’un en büyük kızıdır. Tanrılar, Hades’in “Ölüler Ülkesi”ndeki yeraltı ırmağı olarak bilinen Styks üzerine ant içerlerdi.

ŞAHMERAN Yılanlar padişahı. Tarsus’taki sarayında yaşardı. Tarsus Beyi’nin kızına aşık olur. Kızın gittiği Eski Hamam’da öldürülür. Taştaki lekenin onun kanı olduğuna inanılır.

ŞANTAŞ (SANDON) Hitit ve Asur bitkiler tanrısı.

ŞİT ALEYHİSSELAM Hz. Adem’in üçüncü oğlu. Tarsus’a geldiğine inanılır.

TARHUN (TARU, TARKHON, Hurri’lerde TEŞUP) Hitit, Asur mitolojisinde Fırtına tanrısı. Hititlerin Güneş tanrıçası Arinna (Hepat)’nın kocasdır. Simgesi üç çatallı yıldırımdır.

TANTALOS Küstahlığı yüzünden Tanrıların cezalandırdığı Kraldır. “Ölüler Ülkesi”nde bir gölde, çenesine kadar sulara gömülüdür. Yiyecek içecekle çevrili fakat ebedi açlığa, susuzluğa mahkumdur.

TANTAROS “Ölüler Ülkesi”ndeki hapishane. Zeus, yenilen Titan’ları oraya atardı.

TELEPİNU Hitit bereket tanrısı. Tarhun (Teşup)’un oğlu.

TEUKROS Telemon’la (Priamos’un kızkardeşi) Hesione’un oğlu, Troya’dan dönünce Kıbrıs’ta kralın kızıyla evlendi, Salamis kentini kurdu. Çocuklarından biri de Kilikya’da Olbe (Ura / Uzuncaburç/ Diocaesarea) kentinin kurucusu Aias’tır.

TRİPTOLEMOS Eleusis kahramanı efsanesi kral, ilk Demetler rahibi. İnsanlara çift sürmesini ve ekin ekmesini öğretti. Zeus’un beyaz inek şeklinde soktuğu İo’nun peşisıra Kilikya’ya kadar geldi. Onunla birlikte dolaşan Argoslular Tarsos (Tarsus)’u kurdular.

TYKHE (FORTUNA) Şans tanrıçası. Elinde bereket boynuzu yahut bir gemi dümeniyle ya da yuvarlanan bir küre üzerinde kanatlı olarak betimlenir. Olbe (Ura/Uzuncaburç/Diocaeserea) kentinde adına yapılmış bir tapınak vardır.

TYPHON (TYPHOEUS) Fırtınanın, kırıp geçiren rüzgarın sembolü. Gaia’nın büyük oğludur. Yunan mitolojisine göre Ekhidna ile birleşerek Hades (Plüton)’in “Ölüler Ülkesi”nde bulunan canavarları ve Kerberos’u üretti. Yüz başlı, yılan ayaklı idi.

ZEPHYROS Astraios ile şafak tanrıçası Eos (Aurora)’un oğlu ve Boreas’ın eşi, batı rüzgarıdır. Önceleri eşi gibi şiddetli eserken sonra baharı müjdeleyen tatlı ve kokulu rüzgar kimliğini kazandı.

ZEUS (JUPİTER) Kronos ile birlikte Rhea’nın üç oğlundan biri. Tanrıların babasıdır. Olbe (Ura/ Uzuncaburç/Dyocaeserea) kentinde tapınağı vardır.

İÇEL SANAT KULÜBÜ Aylık Bülteni 56. Sayısından alınmıştır.

Biyografik Bilgi

scroll to top