,

KURTULUŞ SAVAŞINDA İÇEL – SEKİZİNCİ BÖLÜM

Gözneli-Gök-Mehmet2.jpg

KİTABIN BAŞ TARAFINA DÖNMEK İÇİN BU SATIRI TIKLAYINIZ……………………………..

GURUP VE MÜFREZELERİN KURULUŞ VE KONUŞLARI

– Milli müfrezeler teşkiline ait talimât
Sivas kongresi tarafından seçilen Heyeti Temsiliye milli kuvvetlerin ne suretle kurulacağına dair gizli bir talimat hazırlamış, bunları ilgili makamlara ve Müdafaai Hukuk teşkilâtına göndermiştir. Mut ve havalisinde kurulan milli müfrezeler de bu talimata uyarak teşkil edilmiştir. Gizli talimatı aynen alıyoruz:

(Yalnız alakadarana mahsus ve mahremdir)
1 – İstiklâlimizi muhafaza uğrunda teşekkül ve taazzuv etmiş olan milli kuvvetler her türlü müdahale ve tecavüzden masundur. Devlet ve milletin mukadderatında iradei milliye âmil ve hâkimdir. Ordu makamı mualleyi hilafetin masuniyetini dahi kâfil olan işbu irade-i milliyenin tabi ve hâdimidir.
2 – Ordu bir tecavuz vukuunda planına tevkifan harekâtını idare edeceğinden aynca bervehi âti teşkilât yapılır.
3 – Teşkilâtı milliyemizce ordu arasındaki irtibatı heyeti temsiliye muhafaza eder. Ancak bir tehlike anında her merkez mücavirinde bulunan kıta komutanları ile dahi irtibatta bulunur.

Milli Müfrezeler
4 – Milli müfrezeler Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin heyeti idare ve heyeti merkeziyeleri tarafından teşkil olunur. Bu hususta icab eden muvaneti ahzı asker rüesası ve mıntaka komutanları ifa ederler. Bu teşkilâtta âtideki hususat nazarı dikkate alınır:
a) Anasırı gayri müslimenin kesreti;
b) Harekatı ihtilaliyeye mahsus kuvvetleri;
c) Sırf soygunculuk ve intikamcılık v.s. gibi esbap ile ikaı cinayât ve icrai şakavet eyleyen müslim ve gayrimüslim çetelerin azlığı ve çokluğu.
5 – Milli müfrezeler, sabit ve seyyar olmak üzere iki türlüdür. Umumiyetle mücadele ve emniyet ve asayişi temin ve idame ve icabında ordunun harekâtını teshil maksadıyla seyyar müfrezeler teşkil olunur. Bundan başka eşkiyanın taarruzlarından ve anasırı gayri müslimenin ihtilâl ve tecavüzatından kasaba ve köyleri muhafaza ve müdafaa için mahalle, köy ve mıntıkalarda sabit müfrezeler vücuda getirilir.
6 – Seyyar müfrezeler: Silâh altında ifayı vazife eden efrattan mada bütün efradı milletin eli silâh tutan gençlerinden teşkil olunur. Bir tehlike ânında vukubulacak dâvet üzerine orduyu seferber edecek olanlar orduya iltihâk eder. Mütebaki kuvvet mahallî tehlikelere karşı olup bunlara lüzumunda makineli tüfek ve top dahi ilhâk olunur. Efradın muharebe görmüş olması müreccahtır. Emri zabıt ve rapta kadir maharetli müfrezeler şakavetkâr bir kuvvet olmayıp selâmeti mülk ve millete vakfı hizmet ve hayat etmiş kanaatkâr ve hamiyatperver zevattan mürekkep olmalıdır. Müfrezelerin teşkil emri kumanda ve idaresi tıpkı askeri manga, takım ve bölük gibidir. Mükâfat ve mücazat dahi tıpkı askerlikteki gibi olur.
7 – Müfrezeler yalnız kendi mıntıkalarında değil ledelicap mücavir mıntaka müfrezeleri ile tevhidi mesai için diğer mıntakalara da geçerler. Bu vezayıf mahalli heyeti idare ve merkeziyelerin emri ile olur. Ancak ahvalı mühimmede müfrezeler kendiliklerinden muavenete koşmakla mükelleftirler. Yalnız bu halde mensup oldukları heyeti idare ve merkeziyeyi haberdar ederler. Mühim görülen mevakiye icabında bir kıtayı askeriye dahi kuvvetül zahir olarak gönderilir.
8 – Vilâyet heyeti merkeziyelerine Heyeti Temsiliye lüzum gördüğü mıntakaların müfrezelerini, muhatarada bulunan herhangi bir mücavir mıntakaya sevk ve cem ile ifayı vazifeye dâvet edebilir. Bu halde mıntakalar kendilerine mensup müfrezelerin noksanlarını ikmal ve sevketmekle mükelleftirler.
9 – Sabit müfrezeler: Seyyar müfrezeleri teşkil edenlerin madasından teşekkül eder ve bunlar tarafından lüzum görülen köylerde, nahiyelerde, kasabalarda ve şehirlerin her nahiyesinde müdafaa tertibatı yapılarak hıristiyanları katliam, yangın ve asayişi ihlal gibi melûnca maksatlarına, eşkiya çetelerinin taarruz ve hiyanetlerine karşı tedbir alınır.
10 – Sabit ve seyyar milli müfrezelere muktedir eslihayı mütenevvinenin temin ve tedariki mühimdir. Eşkiyadan alınan silâhlar ve zenginler tarafından para ile tedariki mümkün olan tüfek, rovelver, bomba teslihata medar olabilir. Bu hususta ordunun muvaneti dahi talep olunur. Hayatlarını ve iaşelerini temin dahi aynı tarzda olur.
11 – Her nevi fazla esliha, mühimmat ve malzeme münasip mahallerde depo edilir. Ecanip eline, düşman yedine geçmesi melhuz depolar muhataralı mıntakalarda harfiyen nakil veya mecburiyet altında yağma halinde kaldırılıp muayyen mahallere depo edilir. Veyahut muhataralı mıntıkalarda halka tevzi olunur.
12 -Esliha daima milletin malı ve ziyaı hazinei milletin zararı demek olduğundan esliha tevziatı kıtaatı askeriyedeki üsüle tevkifan İcra olunacağı gibi seyyar ve sabit müfrezelere tevziatta kefaletle ve muntazam numara tahtında kuyudile ve müfreze âmirlerinin mesuliyeti tahtında icra olunur.
13 – Millî müfrezeleri teşkil edecek her fert kuranı azimüşşan üzerine el basarak tahlif olunur.
14 – Müfrezelerin sıhhiye umuru için evvelce askerlikte ders görmüş olanlardan istifade olunmalıdır. İcab eden ilâç ve sargı takımları ordudan talep olunur.
15 – İşbu lahika bir talimatname mahiyetinde olup ahkâmı her mahellin icabât ve şeraitine tevkifan tatbik olunur.

Henüz bu talimat elde edilmemiş olmasına rağmen Mersin cephesinde, Fransızlar tarafından silâh aranması bahanesiyle Kerimler köyüne jandarma tarafından yapılan baskın ve daha önce çıkan iki Ermeni eşkiya çetesinin faaliyet ve zulümleri halkı uyarmış bulunuyordu. Bu arada köyün bu gibi baskınlardan korunması için Kerimlerde teğmen Osman Muzaffer (Koçaşoğlu) tarafından 21 silâhlı gizli ve her an toplanmaya hazır bir teşkilât kurulmuştu.
Milli kuvvetlerin Arslanköy’e gelişinden sonra Arslanköylü Başçavuş Hüsnü Yıldırım (Adil Efe) tarafından teşkil edilen müfrezeden ve Çamalan istikametinde yaptığı akından yukarıda bahsetmiştik.
Mersin’den kuvayi milliye üzerine gönderilen jandarma bölüğünün milli kuvvetlere katılması, teftiş ve çeteleri imha maksadiyle Tarsus’tan hareket eden jandarma mülâzımı ve Fransız taraflısı Fevzi’nin esir alınması üzerine esasen hazırlıklı  olan ileriki müfreze komutanları bulundukları bölgelerde faaliyete geçerek mahalli müfrezeler teşkiline veya Mut-Mağara, Güzeloluk istikametinden gelen müfrezeleri takviyeye başlamışlardı.
Bu arada Osman Muzaffer, Erçel’e giderek birinci bölük komutanı Mustafa Nail ile görüştükten sonra Belenkeşliğe gelip sonradan “Alsancak” adını alan müfrezesini 10 Mart 1920 tarihinde teşkil etmiş, diğer taraftan Tarsus cephesinde Musalı köyünden yedek teğmen Veli Haşim kendisine Tarsus’tan iltihak eden teğmen Lûtfi (Oğuzcan) ile birlikte 16 Mart 1920 den itibaren Tarsus’un Namrun-Karatiken nahiyesi köylerinde müfreze teşkiline koyularak Keşbükü köprüsünü tutmuş, daha sonra Mut’tan getirilen silâhlarla müfrezesini kuvvetlendirmiştir. Bu müfreze sonradan “Tozkoparan” adını almıştır.
Mersin’in Puğ köyünde oturan yedek teğmen Ahmet Mithat (Toroğlu) da kendi köyünde ve civar köylerde bulunan silâhlarla (Bozkurt) müfrezesini yedek teğmen Muhsin (Yanpar)la birlikte Yanpar’da kurmuştur.
Muhatlı Molla Kerim de bulunduğu bölgede  (Güllüfakı) diye anılan Kösebalcı köyünden Mehmet Efendi ile birlikte bir müfreze teşkil etmişti. Bu müfrezeye sonradan “Çeliktaş” adı verilmiştir.
Daha sonra Tarsus gurubu karargah komutanı yedek teğmen Lütfi (Oğuzcan) yedek teğmen Mahmut (Aysan) ile Karaisalı jandarma deposundan bölük komutanı jandarma üsteğmeni Hasan (Albay Akıncı, rahmetli) Beyden sağladıkları 17 silâhla Burhan’da “Tarsus gençler” müfrezesini kurmuşlardır.
Kurulu müfrezelerle fedai müfrezeler komutanı Emin Arslan bey arasında çıkan ihtilâf üzerine 4. mıntıka komutanı binbaşı Emin Bey (Mengenli) yanında Silifke Müdafaai Hukuk Başkanı Hafız Emin (İnankur), Mut Müftüsü Nadir (Mutluay), İsmail Safa ve Muhtar Fikri Beylerle Tömük’e gelmiş, aradaki ihtilâfı gidermiş ve cepheyi Mersin ve Tarsus gurubu olmak üzere ikiye ayırmıştır.

Buna göre Mersin gurubu bölgesi: Doğuda Deliçay, Batıda Alata çayı;
Tarsus gurubu bölgesi: Doğuda Tarsus ırmağı, batıda Deliçay;

Mersin gurubu şu suretle teşekkül etmiştir:
Gurup komutanı: Milis yüzbaşı Emin Arslan Bey Merkezi: Elvanlı.
Gurup harp müşaviri: Yedek teğmen Süleyman Fikri (Mutlu) Bey;
Gurup karargâh komutanı: Jandarma başçavuşu Vezir Yusuf Bey.
(Bu guruba daha sonra muhtelif zamanlarda sırasıyla: Yüzbaşı İbrahim, Binbaşı İhsan, Binbaşı Çeçen Osman, Deniz Yüzbaşısı Muhittin, Binbaşı Ethem Beyler komuta etmişlerdir.)

Mersin Gurubuna bağlı müfrezeler:
1 – Sahil müfrezesi: Bu müfrezeyi Silifkeli yedek teğmen Adil yerli halktan teşkil etmiştir. Merkezi Çiftlik köyüdür. Daha sonra bu müfrezeye yedek teğmen Alata köyünden Mehmet Ali (Topçuoğlu) ve Doğlu köyünden yedek teğmen Mehmet Rıfkı komuta etmişlerdir.
2 – Bozon müfrezesi: Bu müfreze Mut istikametinden gelmiş olan başçavuş Tahsin Şahin komutasında teşkil edilmiş ve mahalli halkla kuvvetlendirilmiştir. Bu müfrezeye bir süre Güzeloluk’tan Ahmet çavuş komuta etmiştir. Bu müfreze sonradan (Gazi Müfrezesi) adını almış ve komutanlığına yedek teğmen Takiddin Sanlı getirilmiştir.
3 – Emirler müfrezesi: Bu müfreze Mağara’dan gelen Ali Rıza Timurtaş komutasında teşkil edilmiş ve yerli halkla kuvvetlendirilmiştir. Müfreze sonradan (Demirtaş) adını almış ve komutanlığına jandarma başçavuşu Vezir Yusuf tayin edilmiştir.
4 – Hamza Beyli müfrezesi: Mersin’den iltihak eden yedek teğmen Şeref (Genç) komutasında yerli halktan teşkil edilmiştir. Bu müfreze (Yılmaz) adını almıştır. Bu müfrezeye daha sonra Mersin’in’ Karayakup köyünden yedek teğmen Veli Mecdi komuta etmiştir. Bu müfrezede jandarma teğmeni Cemil, Duğduveren köyünden Alaylı üsteğmen Hasan Ağa takım komutanlığı yapmışlardır.
5 – Çopurlu müfrezesi: Yerli halktan teşkil edilmiştir. Bu müfrezeye Çavuşlu’dan Ömer çavuş, Hıdıroğlu Ali Efendi vasıtasile Supendi savaşına katılmıştır. Mersinli asteğmen Refik, ağabeyisi teğmen Hakkı Deniz ve asteğmen Yusuf Kenan bu müfrezede bulunmuşlardır.
6 – Efrenk müfrezesi: Efrenkli başçavuş Hüsnü (Yıldırım) tarafından önce Efrenk’te teşkil edilmiş ve sonradan Araplar köyüne intikal etmiştir. Bu müfreze (Yavuz) adını almıştır. Müfrezeye sonradan, teğmen Hamdi (Ongun), teğmen Hilmi (Gök) ve milis başçavuş Yalınayaklı Arap Yahya komuta etmişlerdir. Bu müfreze sonradan Mithat Toroğlu bölüğüne katılmıştır.
7 – Alsancak müfrezesi: Yukarıda nasıl teşkil edildiğini belirttiğimiz Alsancak müfrezesi yedek teğmen Osman (Kocaşoğlu) komutasında önce Hebilli’de bulunmuş sonra Akdam ve Burhan köyüne intikal etmiştir. Bu müfreze de önce assubay iken terfi eden (asteğmenliğe) Küçük Fahri ve Mustafa Gönen takım komutanlığı yapmışlardır.
8 – Yedek teğmen Osman Heybetullah (Tekeli) komutasında Buluklu müfrezesi kurulmuştur.
9 – Makineli tüfek müfrezesi: İki hafif ve iki ağır makineli tüfekten kurulu olan bu müfreze önce yedeksubay Hamdi komutasında teşkil edilmiş, daha sonra bu müfrezeye yedeksubay Rifat (Uslu) komuta etmiştir. Bu müfrezede kıdemli başçavuş Şükrü (Özlü) ve sakallı Fahri diye anılan asteğmen Fahri (Dermancı) takım komutanlığı yapmışlardır.
10 – Süvari müfrezesi: Milis Çerkes Süleyman Bey” komutasındaki 30 atlı süvari müfrezesi karargâh emrinde vazife görmüştür.

Mersin gurubunun silah mevcudu 800-1000 arasında idi.

Tarsus gurubu:
Gurup komutanı: Yüzbaşı Yaşar Bey – Karargâhı: Karatiken köyü;
Emir subayı: Teğmen İsmet (Yahşi), daha sonra teğmen Ahmet Tevfik;
Karargâh komutanı: Teğmen Lûtfi (Oğuzcan).
Bu guruba daha sonra topcu binbaşı İsmail Ferahim (Şalvuz), Binbaşı Çeçen Osman, Yüzbaşı İbrahim, Yüzbaşı Mustafa Tevfik Beyler komuta etmişlerdir.

Tarsus gurubu müfrezeleri:
1 – Bozkurt müfrezesi: Merkezi Yanpar köyü; Komutanı: Yedek teğmen Mithat Toroğlu (Özkul Efe);
Bu müfrezede bulunan subaylar: Yedek teğmen Muhsin Yanpar.
2 – Tarsus Gençler müfrezesi: Merkezi Burhan köyü;
Komutanı: Teğmen Lütfi Oğuzcan, daha sonra Nazım Vecdi İlteray;
Bu müfrezede bulunan subaylar: Nazım Vecdi İlteray, Mahmut Aysan (Bu müfreze sonradan Bozkurt müfrezesine katılmıştır.)
3 – Gökbayrak (Mersin’den iltihak eden jandarma bölüğü) Müfrezesi: Komutanı üsteğmen Galip Tekin, subaylar: Teğmen Emin Semre (Dolunay), Teğmen Cemil(Özden).
4 – Selçuk müfrezesi: Komutanı: ,Genç İzzet (Adanalı yedek teğmen Tevfik Bölgen). Merkezi Karatiken, daha sonra Çakırlı köyü.
5 – Demirbaş müfrezesi: Komutanı yedek teğmen Kozanlı Mustafa Nail (Bağlar savaşında şehit olması üzerine yedek teğmen Ömer Nazmi Çiftçi). Merkezi Dedeler köyü.
6 – Tozkoparan müfrezesi: Komutanı Veli Haşim (yedek teğmen Çiftçi rahmetli) Merkezi Ulaş köyü.
Subayları: Ömer Nazmi Çiftçi, yedek teğmen Abdulkerim, Kilisli yedek teğmen Abdullah (şehit), teğmen Hamami Ahmet.
7 – Çeliktaş müfrezesi: Komutanı: Milis subay Molla Kerim, Merkezi: Akçakoca köyü.
Subayları: Teğmen Harputluzade Ahmet, milis Güllüfakı, milis Siyahi Kâzım.
Bu müfrezeye Molla Kerim’in şehadetinden sonra teğmen Hamami Ahmet komuta etmiştir.
8 – Kayhan (Mut) müfrezesi: Komutanı: Yedek teğmen Ali Rıza Timurtaş Merkezi: Melemez köyü.
9 – Süvari müfrezesi: Komutanı: Yedek teğmen İsmail Safa Çiftçi. Süvari müfrezesi gurup karargâhında bulunmakta idi.

Tarsus gurubuna bağlı bu müfrezelerin silâh yekûnü 1500 civarında idi.

Kavaklıhan gurubu
Kavaklıhan gurubu, esas itibariyle Tarsus-Berdan doğusunda bulunuşu bakımından o mıntakaya komuta eden Yüzbaşı Ali Ratip (Sinan Tekerlioğlu, Sinan Paşa) Beye bağlı bulunuyarsa da mülki idare bakımından Tarsus’a bağlı olması ve kitabımızın Mersin-Tarsus Bölgesini ihtiva etmesi dolayısıyle bu gurubu ve bu gurup bölgesinde yapılan savaşları da özet olarak kaydetmeyi yerinde bulduk. Esasen “Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi” kitabı yazarı bu gurubu Adana Cephesine mal ettiği ve birinci ve ikinci Kavaklıhan savaşlarıyla Karboğazı savaşını kitabına aldığı halde aynı guruba bağlı olan Tarsus’un güneydoğu bölgesindeki müfrezeleri ve burada cereyan eden savaşları almamış olduğunu gördüğümüzden bu kısmı da ilave etmeyi uygun bulduk.

Kavaklıhan gurubu kuruluşu
Gurup komutanı: İstihkâm üsteğmeni Cemal Efe (Emekli albay Cemal Ziyal rahmetli) daha sonra yüzbaşı İbrahim Bey.
Müfrezeler
Bu gurubun silâh mevcudu (500-800) arasında değiştiği halde müfrezelerinin birkaçı müstesna diğerlerinin 10-20 silâh mevcudunu aşmıyan küçük birlikler halinde olduğu görülmektedir. Ama hepsinin de memlekete hizmet bakımından birer varlık olduğu düşüncesinde olduğumuzdan adlarını ve komutanlarını kaydetmeyi faydalı bulduk:
1 – Göçüklü Karahacı müfrezesi;
2 – Yanıkkışlalı Tekeli oğlu Mustafa Ağa müfrezesi;
3 – Bucaklı Hasan Ağa müfrezesi;
4 – Polatlı Emin (Polat) Ağa müfrezesi;
5 – Urgankıranlı Molla İzzet müfrezesi;
6 – İncirgedikli Derviş Ağa müfrezesi;
7 – Aktaşlı Ali Efendi müfrezesi;
8 – Kurbanlılı Akış – Ağa müfrezesi (Şahadeti üzerine Kuşutaşılı Dede Ağa)
9 – Naili hürriyetten Kara Mehmet Ağa (şahadeti üzerine aynı köyden Baki Efendi) müfrezesi;
10 – Karayayla müfrezesi (Komutanı: Kıdemli assubay Zekeriya Karayaylalı);
11 – Kamber Höyüklü Veysel Çavuş müfrezesi;
12 – Eminlikten Molla Nasuh müfrezesi;
13 – Bu gurubta sonradan yedek teğmen Mersinli Hilmi Gök komutasında bir bölük teşkil edilmiştir.
Bu müfrezeler esas itibariyle Tarsus-Adana şosesinin kuzeyinde kurulu müfrezeler olup şosenin güneyinde de şu müfrezeler bulunuyordu:
14 – Efeler müfrezesi; Komutanı: Yedek teğmen Rıfat Sakallı (Özaydın);
15 – Karafaki – Arslanyürek müfrezesi; Komutanları: Yedek teğmen İbrahim (Serin, rahmetli), Karafakılı Yahya (rahmetli);
16 – Berdan müfrezesi; Komutanı: Yarsuvarlı Duran Efendi, sonradan, Esat (Erdiş) çavuş.
17 – Karacaaslan müfrezesi; Komutanı: Karamehmet zade Mustafa  (Karacaarslan rahmetli) takım komutanı yedek teğmen Kayıkçı zade Lütfi (Arman, rahmetli).
18 – Urfalı Mehmet Müfrezesi;
19 – Pozçalılı Deli Mehmet müfrezesi;
20 – Küçükkarayaylalı İnad Ali müfrezesi;
21 – Selim (Özışık) Çavuş müfrezesi.

Çukurova cephesi mıntakalara ayrılıyor
41. tümen komutanı kurmay yarbay Mehmet Hayri Bey, yanında 139. alay komutanı yarbay Şemsettin (Salur), tümen mülhakı yüzbaşı Hüseyin, tümen yaveri teğmen Nazmi, alay yaveri teğmen Kemal (albay Ağralı) topçu komutanı binbaşı İsmail Ferahim (Şalvuz) beyler olduğu halde Silifke istikametinden Mersin bölgesine gelerek mevcut gurup ve müfrezeleri teftiş etmiştir. Mersin ve Tarsus gurup ve müfrezelerinin intizam ve çalışmalarından ve memleketi kurtarmak azimlerinden çok memnun kalmışlardır. Ayrıca, Yanpar’da yaptıkları toplantıda Müdafaai Hukuk Teşkilatının müfrezelerin iaşe ve ikmal işleri hakkında gösterdikleri gayret ve çalışmayı da takdire değer bulmuşlardır.
Bu suretle cephenin genel durumu hakkında bilgi aldıktan sonra 41. tümen emrindeki Çukurova cephesini ikiye ayırmıştır: Buna göre:

1 – Alata çayından Tarsus ırmağına kadar Mersin ve Tarsus guruplannın işgal ettikleri saha “ Adana sağcenah mıntakası” adını almış ve komutanlığına da 139.
alay komutanı yarbay Şemsettin Bey getirilmiştir,
2 – Tarsus çayından Seyhan ırmağına kadar olan saha “Adana solcenah mıntakası” adını almış, komutanlığına da jandarma yüzbaşısı Ali Ratip (Sinan Tekelioğlu) Bey tayin edilmiştir. (8 Haziran 1920)….………….KİTABIN DEVAMI İÇİN BU SATIRI TIKLAYIN……………………………….

Biyografik Bilgi

scroll to top