,

MERSÄ°N’DE DENÄ°Z Ä°NEĞİ FOSÄ°LÄ° BULUNDU – Prof.Dr. NURDAN Ä°NAN

Deniz-Ä°neÄŸi-1.jpg

Türkiye’de bir ilk: Mersin ilinde omurgalı fosili Metaxytherium (Deniz İneği) bulgusu
Emekli memur Mehmet Demirci kara avcılığı yaparken, bir ı kaya bloğu içinde omurga parçaları görmüş ve fotoğrafını çekerek, MEÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Selim İnan’a ihbarda bulunmuştur.

Resim 1. MEÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümünden araştırma ekibi bulgu yerinde

Fosil bulgusu, öğretim elemanları Prof.Dr. Selim İnan, Prof.Dr. Nurdan İnan, Doç.Dr. Kemal Taslı, Doç.Dr. Muhsin Eren, Arş.Gör.Dr. Hayati Koç, Arş.Gör.Dr. Kıvanç Zorlu, Arş.Gör.Dr. Hidayet Taga, Arş.Gör. Kemal Zorlu, lisans öğrencileri Okay Arslanbaş ve Fırat Demircan’dan oluşan bir ekip tarafından (Resim 1) yerinde incelenmiştir.

Omurgalı fosili, Sandal Dağı güneyindeki (Erdemli ilçesi batısı) Miyosen yaşlı (25-5 milyon yıl) kireçtaşı kayalarından oluşan Karaisalı formasyonunda, yaklaşık 2.5 tonluk bir blok içinde bulunmuştur. Kaya bloğunun çevresinde define arayıcıları tarafından patlatma ve kazı yapıldığı anlaşılmaktadır. Fosilde kaburga ve omur kemikleriyle ön yüzgeç parçaları çok iyi korunmuştur

Resim 2. Deniz ineği fosilinin kaburga ve omur kemikleri ile sol alt kesimde görülen yüzgeç parçaları.

(Resim 2 ve 3). Göğüs kafesi genişliği 86 cm, omurga uzunluğu 82 cm’dir.
Baş ve kuyruk kısımları, fosilleşme öncesi parçalanma-sürüklenme olayları nedeniyle mevcut değildir. Yapılan yüzey araştırmasında bu parçalar bulunamamış, ancak buluntudan 100 metre güneyde bir başka bireye ait kaburga parçaları bulunmuştur. Daha detaylı araştırmalarla bulgu sayısının artacağı düşünülmektedir.

Resim 3. Deniz ineği fosilinin kireçtaşı içinde bulunan kaburga kemikleri. Kireçtaşının kendisi de bol gastropod (karından bacaklılar) ve pectenid pelespod (balta ayaklılar) kabuğu gibi fosiller içerir.

Resim 3. Deniz ineÄŸi fosili

Tarafımızdan yapılan ilk araÅŸtırmalarda kabaca denizel memeli olarak tanımlanmış olan fosil kalıntısının fotoÄŸrafları, Teksas Tech Ãœniversitesi’nde (ABD) omurgalı fosiller üzerine doktora çalışması yapan Murat Maga’ya gönderilmiÅŸ, fosilin deniz inekleri grubundan Metaxytherium medium türüne ait olduÄŸu bilgisine ulaşılmıştır. Bu fosil Türkiye’de ilk kez bulunmuÅŸ olup, Dokuz Eylül Ãœniversitesi DoÄŸa Tarihi Müzesi Müdürü Prof. Dr. Tanju Kaya da bu fosil bulgusunun Türkiye’de ilk olduÄŸunu doÄŸrulamış, Toros kuÅŸağında farklı ihbarların deÄŸerlendirilmesiyle fosil sayının artacağını belirtmiÅŸtir. Deniz ineÄŸi fosili, Türkiye’de ilk kez bulunması ve jeolojik geçmiÅŸteki coÄŸrafya, iklim, yaÅŸam – ortamsal koÅŸullarla, dünya ve ülkemizin jeoloji tarihi hakkında bilgiler vermesi gibi bilimsel öneminin yanı sıra, toplumun ilgisini çekecek büyüklük ve güzelliktedir. Bu tür bulgular, Mersin ilinin arkeolojik açıdan olduÄŸu kadar, doÄŸa tarihinin jeolojik eserleri bakımından da büyük zenginliklere sahip olduÄŸunu göstermektedir.
Fosilin Genel Özellikleri Paleontolojik inceleme ve literatür bilgilerine göre, bulunan omurgalı fosiline ilişkin genel özellikler aşağıda sunulmuştur. Sistematik: Metaxytherium De Christol 1840 cinsi, memeliler sınıfının Sirenia takımına bağlı Dugongidae ailesi içinde sınıflandırılmış, Deniz inekleri (sea cows) grubuna aittir. Morfolojik özellikler: Fosil bulgusunda 10 kaburga, 10 omur sayılmıştır. Omurga yüksekliği 71 cm’dir. Omur kemiği genişliği 7-12 cm, yüksekliği 5.5-8 cm arasında değişir. En geniş omurga yukarıdan aşağı 8., en dar omur 3., en kısa omur 7., en yüksek omur 4. ve 10. omurlardır. Kaburgaların uzunluğu yukarıdan aşağı doğru 17 cm’den, 7. kaburgada 63 cm’ye kadar artmaktadır. Son kaburganın boyu da 17 cm‘dir. Kaburga kemiklerinin ortalama kalınlığı 4 cm’dir. Resim 2’nin sol alt tarafında görülen yüzgeç çıkışlarında uzunluk 15 cm., en geniş yerler 10-12 cm, orta kesimler 6-8 cm’dir. Diğer fosil bulgu yerleri ve yaşı: Metaxytherium medium (Desmarest 1822) türü Fransa ve İtalya-Toscano’da Geç Miyosen yaşlı (11-5 MYÖ) kayalarda bulunmuştur. Italya’da bulunan fosil bugüne kadar bulunanlar içinde en tam olanıdır (Resim 4). Bu tür, Geç Pliyosen’de (5-3.5 MYÖ) yok olmuştur. Yani bu cinsin günümüzde yaşayan örneği yoktur.

Resim 4. Metaxytherium medium türünün İtalya’da sergilenen tam fosili.

Deniz inekleri hakkında genel bilgiler: Deniz ineklerinin (sirenianlar) günümüzde yaşayan 5 türü vardır. Tropikal ve yarı tropikal deniz sularında yaşarlar. 3-3.5 m uzunluğa ve 450-800 kg ağırlığa ulaşabilirler. Ortalama ömürleri 60-70 yıldır. Tüm yaşamlarını su içinde geçirirler.

Resim 5. Bulunan fosil Metaxytherium, günümüz denizlerinde yaşayan deniz inekleri (Sirenia) grubunun bir üyesi olan manate’ye benzerdir.

 

 

Deniz çimenleri ve yosunlarla beslenirler. Akciğer solunumu yaparlar. Su içinde 20 dk kalabilirler, ancak 5 dakikada bir su üstüne çıkarlar. Su içine dalış sırasında burun deliklerini kapaklar yardımıyla kapatırlar. Baş kısmına yakın palet benzeri iki yüzgeç ve yassı bir kuyruk yardımıyla hareket ederler (Resim 5). Sakin ve zaman zaman sosyal davranışlı hayvanlardır. Yunuslar gibi tıklama ve cıvıltı sesleri çıkararak birbirleriyle iletişim kurarlar. 15-20 bireyden oluşan aile grupları halinde veya yalnız yaşarlar. Burun deliklerini su üstünde tutarak uyurlar.

Biyografik Bilgi

scroll to top