,

SOLİ / POMPEİOPOLİS – Prof. Dr. Remzi YAĞCI

Pompei.jpg

Antik liman kenti Soli/Pompeiopolis Mersin’e 11 km. uzaklıkta ve Ovalık Kilikia’nın (Kilikia Pedias) batı sınırında yer almaktadır. Soli’nin erken tarihi ile ilgili bilinenler azdır ancak Soli’de bulunduğu düşünülen, Orta Tunç Çağı’na tarihlenen mühür ve silahlar Berlin Staatlichen Museen’de sergilenmektedir.

Antik kaynaklara göre, Soli I.Ö. 8. yüzyılda bir Rhodos-Lindos kolonisidir. Soli, Doğu Akdeniz ticaretinin önemli limanlarından birisiydi. I.Ö 6. yüzyıl ortalarından I.Ö 4. yüzyıla, Büyük İskender’in seferine kadar, diğer Anadolu kentleri gibi Pers egemenliği altındayken kendi parasını basması, özerk konumunun önemli bir göstergesidir.

Soli en parlak çağını Hellenistik dönemde Seleukos egemenliği sırasında yaşar. Bu dönemin ünlülerinden Yeni Komedya şairi Philemon, Stoacı filozof Khrysippos ve şair Aratos da Soli kökenlidir.

Bölgede Seleukoslar’ın gücünün azalmasıyla Soli için de zor günler başlar. Armenia Kralı Tigranes Soli’ye saldırır ve kenti yağmalar, halkı kendi başkentine göçe zorlar. Soli için korsanlık, köle ticareti ve yağmacılık günleri başlamıştır artık.

I.Ö. 67’de Romalı Komutan Pompeius, kargaşayı bitirmek amacıyla bölgeye gelir. Pompeius’un reform programında Dağlık Kilikia’daki korsanlardan bazılarını, şehrin azalan nüfusunu güçlendirmek için Soli’ye yerleştirmek bulunmaktadır. Pompeius’un gelişiyle birlikte kentin Yunanca Soloi, Latince Soli olan adı “Pompeius’un şehri” anlamına gelen Pompeiopolis olarak değiştirilir.

Roma döneminde kent bir kez daha canlılık kazanır. Roma İmparatoru Hadrianus 130’da Anadolu gezisi sırasında kenti ziyaret eder ve limandaki çalışmalara mali destek verir.

Bizans döneminde piskoposluk merkezi olan ve I.S. 525’teki depremde büyük hasar gören Soli, I.S. 7. yüzyılda Arap akınlarına uğrar.

19. yüzyılda Soli’yi ziyaret eden Avrupalı gezginler, kentte antik bir tiyatro, bir hamam ve nekropolisin bulunduğundan söz ederler.

Antik kentten günümüze kalanlar üç bölümde incelenebilir:

Sütunlu Cadde
Antik Dönemde toplam 200 sütundan oluşan Sütunlu Cadde’den günümüze doğu dizisinde 29, batı dizisinde ise 4 olmak üzere toplam 33 sütun kalmıştır. Korinth üslubunda olan sütun başlıklarının bazıları tanrı figürleriyle süslüdür. Bu sütun başlıklarından bazıları, Sütunlu Cadde’de kazı çalışmaları sırasında bulunan heykellerle birlikte Mersin Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. Dionysos-Pan-Panther, Asklepios, Telesphoros ve İmparator Balbinus’a ait bu heykeller I.S. 3 yüzyılın ilk yarısında kentte önemli bir heykeltıraşlık okulunun varlığını gösterir. Sütun tamburlarındaki yazılara göre konsolların üstüne yerleştirilen büstler Romalı üst düzey yöneticilere aittir.

Höyük
22 m. yüksekliğindeki Soli Höyük’te 1999’dan beri sürdürülen kazı çalışmalarında Hititler’den Roma Dönemi’ne dek uzanan seramik parçaları ve mimari kalıntıları bulunmuştur. Bu buluntular, Soli’nin I.Ö II. bin yılda Akdeniz ticaretinin önemli bir liman kenti olduğunu göstermektedir. I.Ö. 7. ve 6. yüzyıla tarihlenen, pişmiş toprak mimari parçalar, kuşlu kaseler, yaban keçisi ve Kıbrıs stili seramikler bize uluslar arası ticari etkinlikler hakkında bilgi vermektedir. Roma Dönemi’ne ait tiyatro Höyüğün batı yamacına yaslanmıştır.

Antik Liman
Antik Limanın kalıntıları günümüzde hala görülebilir. Liman, 200 metre aralıkla konumlandırılmış iki dalgakırandan oluşmaktadır. Batıdaki dalgakıran daha iyi korunmuştur. Limanın boyutları bize Soli’nin Roma Dönemi’ndeki büyüklüğü hakkında fikir vermektedir.

Soli, günümüzde, yerleşim bölgesi arasında kalmıştır. Ayakta kalmayı başarabilmiş kalıntılar yok olma tehdidiyle karşı karşıyadır. Bu yüzden, yürütülen kazı çalışmaları kurtarma amaçlı olarak da kabul edilebilir.  Kazı projesinin amacı kentin dip tarihini, arkeolojik buluntularla aydınlatmak ve kentin tarihsel çevresine uygun olarak korunup ayağa kaldırılmasını sağlamaktır.

Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından yürütülen, Kültür Bakanlığı ve Mezitli Belediyesi tarafından desteklenen kazılar, Soli kentinin tarihinde yeni bir dönem açacaktır. Prof. Dr. Remzi YAĞCI

Biyografik Bilgi

scroll to top