,

TARSUS GÜLEK BOĞAZI – (ANADOLUNUN KAPISI) – SEMİHİ VURAL : 14. BÖLÜM

zaman.jpg

Kitabın son bölümü:

Gülek Kronolojisi
MÖ 1282-1275 Hitit kralı III. Murşili Akdeniz’e iner.
MÖ 1274 Mutavalli Kadeş savaşı için Tarsus’a gelir.
MÖ 1525 Mürşili’den 70 yıl sonra Telipinu’nun fermanı var.
MÖ 1650 Hattuşili’nin ilk eylemi, başkent ile Kilikya Kapıları denetleniyor.
MÖ 1650-1600 Akdeniz’de bir liman olan Alalah’a ulaşılır.
MÖ 800 Kral Warpalawass Maden köyü kaya yazıtı
MÖ 833 Asur hakimiyeti
MÖ V. yy. Herodot’a göre Kilikya Kapıları adı veriliyor.
MÖ 425 Tarsus’ta Gümüş sikkeler basıldı.
MÖ 401 Ksenophon, Gülek Boğazı’ndan onbinler geçiyor.
MÖ 333 Makedonya Kralı İskender, Gülek Boğazından geçiyor.
MÖ 63 Tarsus Kilikya Eyaleti başkenti
MÖ 51 Çiçero Tarsus valisi, Sezar Tarsus’ta
MÖ 41 Romalı Antonyus Triumvirlik’i kurulduğunda Küçük Asya’ya gelerek İyonya, Misya, Frigya ve Kapadokya’dan sonra Gülek Boğazı’ndan geçerek Kilikya’nın başkenti Tarsus’a geldi. Antonius Kleopatra’yı Tarsus’a çağırdı. Tarsus limanında buluştular.
MÖ 66 Kilikia bir Roma vilayeti oldu.
MS I. yy Tarsus, Paulus’un zamanında Suriye Eyaleti içinde yer alırdı.
MS 61 Aziz Pavlus gezilerin sonunda Roma’da öldürüldü.
199 Caracalla Gülek Boğazı’na anıt yazıtı yaptırdı.
395 Gülek ve çevresi Doğu Roma’nın yani Bizans’ın hâkimiyeti altına girdi. Bizanslılar burada ‘Hins Bwls’ adlı bir yerleşim yeri meydana getirdiler.
651–653 Halifesi Muaviye zamanında Gülek Boğazı ve çevresi Müslümanların eline geçti. Muaviye, Boğaz üzerine küçük bir kale yaptırdı.
XII. yy. Yüzyıl ortalarında (bazı kaynaklara göre kale yapımı)
775–785 Abbasi Halifesi Harun Reşid döneminde bölgeye akınlar devam etmiş ve Horasandan 3000 kişilik, ilk Türk kafilesi Çukurova’da ki müstahkem kalelere yerleştirilir.
861 Bizanslılar bölgeye tekrar hâkim oldular. Bizans Kralı Nikephor zamanında Çukurova Ermenilerin eline geçince Kilikya kalelerine yerleşmeye başladılar.
X. yy. Yüzyılın sonlarında Arap coğrafyacı İbn Haukal zamanında bu geçit, İslam Dünyası ile Hıristiyan Dünyası arasında duvardı,
XI. yy. Bu yüzyılda ise, bağımsız bir Ermeni Prensliğinin sınırlarını oluşturuyordu.
1083 Kutalmışoğlu Süleyman Şah Çukurova’daki Ermenileri itaatı altına aldı.
1085 Selçuklular Dönemi.
1097 Yöre I. Haçlıların eline geçti.
1360 Memlukların işgali.
1375 Yılında Memlüklüler tarafından bölgeye gelen Türkmenlerin de yardımıyla Ermeni prensliklerine tamamen son verildi. Ramazanoğulları dönemi.
1468 Fatih Sultan Mehmet Hac yolunu güvenceye almak için, Varsak Eşkıyasından alıp kale içine cami yaptırır.
1515 Kale Dulkadiroğulları yönetimindedir.
1516 Osmanlıların bölgeyi fethettiğinde Gülek ‘Kusun’a bağlı bir kale idi.
1517 Mercidabık ve Ridaniye savaşlarında Memlüklüler yenilince Gülek ve Çukurova Osmanlıların eline geçti.
1519 Yılına ait bir kayıtta Gülek Kalesi’nde 183 evli 39 bekâr gayri Müslim nüfusu olduğu belirtilir.
1671 Evliya Çelebi Gülek’ten“mamur bir kale” diye söz eder.
1832 Gülek Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa tarafından ele geçirildi, tabyalar yaptırıldı. Gülek Boğazı toplarla patlatılarak genişletildi.
1839-40 İbrahim Paşa ordusuyla birlikte bölgeden çekilmeye başladı. Bölgeye Osmanlılar hâkim oldular.
1848–1849 Ankara ve çevresindeki ‘Tecirli’ aşiretinden 50 hane Gülek’e yerleştirilir.
1870 Adana Salnamesinde Gülek, Tarsus’a bağlı bir nahiye olarak görülür.
1910 Çukurova’ya gelen gazeteci Ahmet Şerif bölgeye ait ayrıntılı bilgi verir.
1918 19 Aralık Fransız işgali.
1920 27 Mayıs Karboğazı Savaşı zaferle sonuçlandı.
1920 10 Temmuz tarihinde Karboğazı Savaşı’ndan sonra halk, kendileri için daha güvenli yere, Toroslar’a çekildi.
1920 5 Ağustos Mustafa Kemal Pozantı’ya geldi.
1921 27 Aralık Fransızlar Tarsus’tan çekildi.
1934 5 Şubat Atatürk, Çiftehan’a geldi.
1948 İldeki yollardan yalnızca Tarsus – Pozantı her mevsimde geçit veriyordu.
1950 Panzın Çukuru adı değişerek ‘Yayla Çukuru’ oldu.
1954 Yayla Çukuru köyü kasaba olunca ‘Gülek’ adını aldı.
1967 Gülek yolunun “standartlara uygun” hale getirilme çalışmasına başlandı.
1970 Asfalt kaplamalı devlet yolu haline getirildi.
1986 13 Ocak İbrahim Paşa Tabyası, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu’nun 1829 sayılı kararı ile kültür varlığı olarak tescil edildi.
1999 Gülek Kalesi I. derece SİT kapsamına alındı.
2000 Gülek yolu artık otoban.

Kaynaklar:
AKURGAL, Ord. Prof. Ekrem – Anadolu Kültür Tarihi. Tübitak Yayını, 1998
ALPARSLAN, Dr.Meltem Doğan – Hitit Dini. Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, İstanbul İnternet Sayfası ve İçindeki Resimler
ALPARSLAN, Metin-Artukka, Assuwa Ülkesi ve Lokalizasyonu,
Anadolu Araştırmaları, İstanbul, 2002-25
ALP, Ord. Prof. Sedat – Hitit Çağında Anadolu. Tübitak Yayını 2001
BELLİ, Editör / Prof. Oktay – Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999). 2000
BERNAL, Martin – Kara Atena – Kaynak Yayınları, İstanbul 1998
BRANDAU, B. & Schickert, H. Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları. 2003
CANEVA, İsabella – Yumuktepe resimleri ve Arkeoloji Parkı İllüstrasyonu – Kazı arşivinden
CERAM, W.A. – Tanrıların Vatanı Anadolu. Remzi Kitabevi, İstanbul, 2008
CHALIER, Isabella, vd.- “Zeyve Höyük (Porsuk): Rapport sommaire sur la campagne de fouilles de 2006”, Anatolia Antiqua 15 (2007), s. 289-314
CHILDS, W. J. – Across Asia Minor on Foot. William Blackwood and Sons- Edinburgh aus, London, 1917 (PDF https://archive.org/ details/acrossasiaminoro==chiluoft)
DARGA, Muhibbe. – Hitit Sanatı. Akbank Yayını, İstanbul 1992.
DETHIER, Philipp Anton – Boğaziçi ve İstanbul. Çev. Ümit Öztürk. Eren Yayıncılık, 1993
DOĞAN, Dr. Meltem Alparslan – Hitit Dini, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Internet Sayfası
ENER, Kasım – Çukurova’nın İşgali ve Kurtuluş Savaşı. s. 40. Berksoy Matbaası, 1963
ERİŞ, Melih – Kilikya’dan Kapadokya’ya Uzanan Tarihi Yol –Adana Dergisi, sayı: 1, s. 69
ERZEN, J. – Kilikien Bis Zum Ende Der Persenherrschalf. Leipzig-Burn, 1940
EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ – Çev: Nihal Atsız. Milli Eğitim Bakanlığı 1000 Temel Eser, İstanbul, 1970
FINK, Gerhard – Antik Mitolojide Kim Kimdir? Çev. Ümit Öztürk. Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 1997
Anadolu’nun Kapısı TARSUS – Gülek Boğazı –
FREELY, John – Türkiye Uygarlıklar Rehberi – Akdeniz Kıyıları. YKY, İstanbul, 2008
GÜLTEKİN, R. Eser – Ulukışla Öküz Mehmet Paşa Menzil Külliyesi. Kültür Bakanlığı, 2003.
GÜNALTAY, Ord. Prof. Şemsettin – Yakın Doğu: Suriye Filistin, Türk Dil Kurumu (TDK) yayını. Ankara 1947
HALİKARNAS BALIKÇISI – Hey Koca Yurt. Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1994
HERODOT TARİHİ – Çev. Müntekim ÖKTEN. Remzi Kitabevi, İstanbul, 1991
HILD, F. / HELLENKEMPER, H. – Kilikien und Isaurien, Tabula Imperii Byzantini 5 (1990)
HILD, F. / HELLENKEMPER, H. – Kilikien und Isaurien, Wien 1992 İNCE, Özdemir – Hürriyet Gazetesi, 22 Mart 2004
KALAÇ, Mustafa – Anadolu Araştırmaları. Sayı: IV-V, 1976-1977, S 61-69. İstanbul 1977.
KARÇINZADE, Süleyman Şükrü – Seyahat-ı Kübra, Çev. Salih
ŞAPÇI. (Eğirdir Göl Sesi Gazetesi’nde yayınlandı.) Eğirdir Belediyesi Kültür Hizmeti Yayını, 2005
KEMAL, Dr. İsmail – Europa Avrupalı mı? – Londra Gazete – www. londragazete.com.url
KEREM, Filiz – Mersin Ören yerleri, Kaleleri, Müzeleri. Mersin Valiliği Yayını,İstanbul 2007
KÖROĞLU, Kemalettin, Marmara Üniversitesi. Fen-Edebiyat Fakültesi – Türk Tarih Kurumu – Türklük Araştırmaları Dergisi 19 (2006)-Özel Sayı- 33-40
LANGLOIS Victor – Voyage dans la Cilicie et dans les montgnes du Taurus. Paris 1881. Eski Kilikya”, Çev. Mustafa Rahmi Balaban, Mersin Halkevi Yayını
LLOYD, Seton – Türkiye’ninTarihi. Tübitak Yayınları, İstanbul 1997
LUCAS, Enver – Trekking in Turkey, Lonely Planet/Hong Kong 1989
MACQUEEN, J.G. – Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Anatolia Antiqua 15 – S. 289-314 / 2007
MERT, Hasan – 19. Yüzyılda Çukurova (Bildiri), Ege Üni. Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, İzmir
NEVE, Peter – Hattusa Stadt der Götter und Tempel, Mainz, 1993
OATES, Joan – Babil, Çev: Fazma Çizmeli, Arkadaş Yayınları, 2015
ÖZDEM, Filiz – Sırtı Dağ, Yüzü Deniz Mersin, YKY, İstanbul, 2004
PİRİ Reis – Kitab-ı Bahriye 4- T. Telekom Vakfı Yayınları Ankara, 1988
RAMSAY W. M. – Tarsus: Aziz Pavlus’un Kenti. Çev. Levent Zoroğlu, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 2000
RUNCIMAN, Steven – Haçlı Seferleri Tarihi. Çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayını. Ankara, 1996
SARAÇOĞLU, Hüseyin – Akdeniz Bölgesi – Türkiye Coğrafyası, Bitki Örtüsü, Akarsular, Göller. – İstanbul MEB yayınları, 1989
SEVİN, Veli – Sky Life, S.116, Mayıs 2002
SÖZEN, Gürol / Zeynep – Anadolu Topraklarında Güzeli Arayış, HSBC yayını, 2008
SÖZEN, Metin-ERUZUN, Cengiz – Anadolu’ta Ev ve İnsan, Emlak Bankası Yayını, 1992
STRABON – Coğrafya. Çev. Adnan Pakman. Anadolu Kitap XII-XIII -XIV 1975. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1987, s. 333.
ŞAHİN, Osman – Selam Ateşleri – Cem Yayınevi 2. Basım (1994), İstanbul, 1993
ŞAHİN, Osman – Son Yörük – Toroslar S, 5 – Kaynak Yayınları, İstanbul, 1992
TARHAN, Taner –Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Yayın No. 4242 – s. 318
THE ANCIENT WORLD – Paul Hamlyn Limited. London 1966
TOROSLU, Abdullah – Yöremiz Efsaneleri, Kendi yayını, Mersin, 2002
UĞURHAN, Betin / Atlas – Gezme Sanatı Dergisi Sayı: 11, Kasım 1998
UMAR Bilge – Türkiye’deki Tarihsel Adlar, Inkilap Kitabevi, İstanbul, 1993
UMAR Bilge – Kilikia Gezi Rehberi. İnkilap Kitabevi. İstanbul 2000
ÜNAL, Ahmet-Girginer, Kazım Serdar, Kilikya Çukurova. Homer Yayınevi. İstanbul 2007
WALLACE R. / WILLIAMS W – Tarsuslu Paulus’un Üç Dünyası, Çev.:Z. Z. İlkgelen, İstanbul, 1999
W.M. Ramsay, Tarsus Aziz Pavlus’un kenti – Türk Tarih Kurumu yayınları, Çev: Levent Zoroğlu 2000
YÖRÜKAN, Turhan – Doğu – Batı Dergisi, Sayı: 34. Kasım/Aralık/ Ocak 2005-6 Anadolu’nun Kapısı TARSUS – Gülek Boğazı –
Hitit Madenciliğine İlişkin bazı Görüşler – Bilim ve Teknik, Sayı 335
Gülek Yöresi Coğrafi Oluşumu – Bilimsel Makaleler
EROL, O. Geomorphological evolution of the Taurus Mountains; Turkey, Zeitschr. Für Geom.N.F. Supp. Bd. 82, 99-109 1991
EROL, O., Ecemiş Koridoru Kuzeydoğu Ucundaki Sultansazlığı Ovası ve Erciyes Dağı Kesiminin Jeomorfolojisi; Ecemiş Fay Kuşağı
Çalışma Grubu Worksop-I, Bildiriler, 9-19, Niğde. 2001
İNAN, S., Morphotectonic and structral charesteristics of the Kızılırmak Fault Zone, 1993, Bull. Geol. Cong. Turkey, 321-328, Ankara.
İNAN, S., Ekingen, Namrun Fay Zonu’nun Jeolojik-Morfotektonik Özellikleri: 2007 Orta Anadolu Fay Sisteminin Güneybatı Bölümü (Orta Toroslar, Türkiye), Yerbilimleri, 28, 3, 147- 158, Ankara.
KOÇYİĞİT, A., and Beyhan., A new intracontinenthal structure: 1998The Central Anatolian Fault Zone, ectonophysics, 284,
ŞAROĞLU, F., Emre, Ö., Kuşçu, İ., , Ecemiş Fayı Deprem Potansiyeli, Ecemiş Fay Kuşağı Çalışma Grubu Worksop-I, 2001

Kitabın en son sayfasında yer alan “Semihi Vural’ın Özgeçmişi” için bu satırı tıklayınız.

Biyografik Bilgi

scroll to top