,

YANSEN PLANI – H. ŞİNASİ DEVELİ

Herman-Jansen.jpg

Herman Jansen

MERSÄ°N’DE MODERN ÅžEHÄ°RCÄ°LÄ°KDE Ä°LK ADIM – YANSEN PLANI (1935 -1959) 
Önce, baÅŸta Ankara olmak üzere Türkiye’ nin birçok ÅŸehirlerinin Ä°mar Planlarını yapan YANSEN’Ä° tanıyalım.
HERMAN JANSEN Alman Åžehircilik Uzmanı, aynı zamanda Berlin Y. Mühendis Okulunda Öğretim görevlisi. 1869’da Aachen kentinde doÄŸmuÅŸ, 1945 yılında Berlin’de Ölmüş. Bir süre Ankara’ da Ä°mar Müdürlüğünde Danışmanlık yapmış. Mersin’den baÅŸka Ankara, Ä°zmir, Adana, Ä°zmit ve Gaziantep ÅŸehirlerinde Ä°mar Planlarını hazırlamıştır. Bu planların hazırlanışı 1929-1939 yıllan arasında sürmüştür.
Ankara 1923 yılında Türkiye’nin baÅŸkenti OlmuÅŸ. GeliÅŸmesinden modern kurallara uyulması gerekeceÄŸi de tabiidir. Bunun İçin milletlerarası bir müsabaka açılır. Gelen planları bir heyetle birlikte bizzat Atatürk ‘te incelemektedir. Müsabakayı Yansen kazanmıştır. (Yıl 1 929) Yensen plan önerilerini Atatürk’e anlatmaktadır. Bu arada aralarında şöyle bir konuÅŸma geçer.(1) ” Yansen Atatürk’e sorar,
– Bir ÅŸehir planını tatbik edecek kadar kuvvetli bir idareniz var mı?
Atatürk kızar. Memleketi yedi düvelin, elinden kurtarmış, orta çağ bir saltanatı yıkıp, yeni çağ bir devlet kurmuş. Bunları yapan bir şehir planını mı uygulayamayacak ?
Yansen,
– Belki sizin hakkınız var. Biz Almanya’da bile türlü güçlüklerle uÄŸraşıyoruz do onun İçin sordum der.
Aslında Yensen haksız deÄŸildi. EÄŸer Yansen’in planı uygulansa ne Ankara’da bir AltındaÄŸ, ne de Mersin’de ki bugünkü çirkinlikler olmazdı. Gerek Ankara ve gerekse Mersin o kadar süratli geliÅŸtiler ki, plan geride kaldı. Mesela Ankara’da ÅŸimdiki TandoÄŸan Meydanı’nın olduÄŸu yere – ÅŸehir dışı diye – Hava Meydanı öngörülmüş orası bugün Ankara’nın merkezidir.
Konumuz Ankara olmadığı için konuyu orada bırakıyoruz.
Tarih 09.05.1935 Salı: O tarihte Adana Belediye BaÅŸkanı olan Turhan Beriker (2) Ankara’da Yansen’le görüşür ve o’na Adana, Mersin, Tarsus’ un Åžehir Planlarının yapılmasını teklif eder.
Bu arada bir sorunun cevabını aramak istiyorum. Mersin’de Yensen planına gelinceye kadar 70 yıllık bir Belediye bulunuyordu. Her ne kadar bazı sokakları kışın çamur, yazın tozlu ise de yine kanalizasyonu yapılmış, yanları aÄŸaçlandırılmış asfaltlanmış güzel caddeleri, parkları, bahçeleri vardı. Ä°sveçli, Ä°talyan firmaları artezyenle su arıyorlardı. Lenz isimli Alman Åžirketi asfalt çalışmaları yapıyordu. Bunlar plansız mı yapılmıştı ? Bu mümkün deÄŸil. Fakat Mersin Belediyesi’nde Yansen planından önce nasıl bir plan uygulandığını öğrenmemiz mümkün olmadı. Mersin Belediyesi’nde arÅŸiv diye bir ÅŸey yok. Yalnız plan deÄŸil baÅŸka konularda da geçmiÅŸe ait bir hususta bilgi edinmek mümkün olamamaktadır. Görev yapan müdürler merak ettikleri hususlarda bilgi sahibi olmuÅŸlarsa, ancak onlardan bir ÅŸeyler öğrenebilirsiniz.
Ben de, 1973’den 1999’a kadar birçok defa Meclis üyeliÄŸi, BaÅŸkan VekilliÄŸi yaptığım İçin kendi topladığım bilgi ve belgelerden yararlanmaktayım…
Yansen’le Belediye BaÅŸkanı’nın plan üzerindeki görüşmeleri olumlu sonuçlanınca gerekli sözleÅŸme yapıldı, iÅŸe baÅŸlandı …
Yansen Planının Esasları
Ben plan konusunda bilgiye sahip teknik bir kişi değilim. Gazete arşivlerinden, sair yayınlarından bilebildiğim kadarını burada belirtebileceğim.
Yensen Planım 23.2.1938 tarihinde ikmal etmiş, 10.3.1939 tarihinde plan, Dahiliye Vekaletince onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
Yensen evvelemirde Demiryolunun Silifke’ye kadar uzatılmasını öngörmekteydi. Diğer hususları şöyle sıralayabiliriz.
1- Hanlar, hamamlar, camiler, kiliseler ve eski binalar kanun himayesine alınmalıdır.
2- Tren hattının kuzeyinde ve batı yöne doğru bir HAVA ALANI olmalıdır.
3- Askeri kışla şehir dışına çıkarılmalı ve yerine bir KURHAUS-Küryeri yapılmalı.
4- Planda stadyum, panayır yeri, plaj, pazar yerleri, kütüphane için yerler ayrılıyor.
5- Deniz kenarında 30 metre eninde yeşil alan, ayrıca müteaddit yeşil şeritler öngörülüyor.
6- Oteller İçin deniz kıyısı önerilmiştir.
Yansen planında Mersin üç bölgeye ayrılıyordu.
A- ENDÜSTRİ BÖLGESİ
B- TİCARİ BÖLGE
C- İSKAN BÖLGESİ
Endüstri Bölgesi, Ä°stasyon’dan batıya doÄŸru tren hattı ile deniz arasındaki bölge.
Ticari Bölge, Endüstri Bölgesi’nden baÅŸlayarak Halk-ÅŸimdi Kurum Sineması’nın önünden geçen sokaÄŸa kadar olan bölge.
Ä°skan Bölgesi Ä°se, Ticaret Bölgesi’nin sona erdiÄŸi yerden batıya doÄŸru, Mersin Çayına kadar olan bölge.
Ayrıca şehirin kuzey batı yönünde bir (Amele Mahallesi) teşkil olunacaktır. Bu bölgelerin dışında batıda ve kuzeyde bahçeler yer almaktadır. Yansen, arsa büyüklüklerini 600-1000 metre olarak belirtmektedir.
Ticaret ve Endüstri Bölgelerinde yol genişliği her ne olursa olsun binalar bodrum katından sonra üç katı geçmeyecektir. Bodrum katı yüksekliği İki, kat yükseklikleri azami 4 metredir.
İskan mıntıkasında binalar bodrum hariç iki kat olacaktır. Bodrum iki metre, kat yüksekliği ençok 4 metre olabilecektir.
Ä°ÅŸte Yansen 65 yıl önce Mersin’in geleceÄŸine böyle ÅŸekil vermek istiyordu. Ancak birçok etkiler ve etkenler planın bütün özelliklerini kaybettirdi.
(1) F.R. Atay Çankaya Cilt.2.Sa.381
(2) Turhan Beriker 6 ve 7. dönem Mersin Milletvekilliği yapmıştır.
İçel Sanat Kulübü Bülteni Mayıs 2000 Sayısından alınmıştır.

Aynı konuyu sitedeki Semihi Vural’ın,   PamuÄŸun ÇocuÄŸu Mersin Kitabında da bulabilirsiniz.

Biyografik Bilgi

scroll to top