,

YÖRÜKLERDE ATASÖZLERİ VE DEYİMLER – Ökkeş KARABACAK

……….Kültür, milletlerin hayatında çok büyük bir önem taşımaktadır. Geniş anlamda kültür, devlet idaresinden aile idaresine kadar millet hayatının her kesitini içerisine almaktadır. Milletin düğünü, derneği, halayı, horonu, edebiyatı, müsikisi, san’atı, zanaatı, sevinci, tasası, aşı, ekmeği, hali, hareketi, çadırı, mimarisi, zevki, eğlencesi v.s. gibi hususlar kültür çerçevesi içerisinde müteala edilmektedir. Türk kültürünün en sade ve canlı olduğu yerler, yabancı kültürle pek fazla münasebeti olmayan yörelerimizdir. Bu yörelerimizde folklorik araştırmalar yapıldığında gün ışığına çıkmamış bir çok kelime, deyim, metel, atasözü, çocuk oyunu, halk hikayesi ve halk tiyatrosuna rastlanacaktır. Toroslarda yaşayan  Yörük obalarında bu tür örneklere pek çok rastlanır. Derleyebildiğim kadarıyla atasözlerinden bazılarını  ilgilenenlere arz etmek istiyorum.
01 – Kel başa şimşir tarak.
02- Tırnağın varsa başını kaşı.
03- Allah uyuz versin de tırnak vermesin.
04- Avrattan muhtar yapmışlar da zemheride  davarı kırktırmış.
05- Atın iyisi kendisine üzengi vurdurmaz, kadının   iyisi kendisine söz söyletmez.
06- Atta, avratta, yurtta kadem vardır.
07-……….
08- ……….
09- At binenin kılıç kuşananındır.
10- Gelin binmiş ata,  gör kısmet nereye.
11- Ata binmek bir ayıp ise, attan inmek iki ayıptır.
12- Attan inip eşeğe binilmez.
13- Atın arka ayağı dururken ön ayağı nallanmaz.
14- Atın yerine eşek bağlanmaz.
15- Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al.
16- Ana gibi yar olmaz, Bağdat gibi şar olmaz.
17- Ağlarsa anam ağlar,  kalanı yalan ağlar.
18- Kadın kıtlık bilmez, çoban yokluk bilmez.
19- Adam adama gerek olur,   ilibadadan börek olur.
20- Adam sandım eşeği, kaba yazdım döşeği.
21- ……….
22- El elin eşeğini türkü çağırarak ararmış.
23- ………..
24- Analı oğlak yarda oynar,  anasız oğlak yerde oynar.
25- Kılda keramet olsa keçiler evliya olurdu.
26- Taşa çıkan keçinin ağaca çıkan oğlağı olur.
27- Keçinin aksağı pınarın gözünden içermiş suyu.
28- ……….
29- Koça boynuzu yük olmaz.
30- ……….
31- ……….
32- ……….
33- İti suya atma yüzgeç edersin.
34- ……….
35- İt ite buyurur, itte döner kuyruğuna buyurur.
36- Köpekle çocuk hatır gönül bilmez.
37- Köpeğin hatırı yoksa sahibinin hatırı vardır.
38- Köpek gibi her taşın ardından koşulmaz.
39- İtin ayağını taştan mı esirgedin?
40- Çarşı köpeği ile ava gidilmez insanı yan yolda bırakır.
41- Sürüden ayrılanı kurt kapar.
42- Kurt eniği kurt olur.
43- ……….
44- Öndeki deve sek atar, arkadaki deve huy kapar.
45- Deveyi yardan attıran bir tutam ottur.
46- Bir develiyle bir oğlanlının yüreğinin yağı olmazmış.
47- ………..
48- ………..
49- Ağır taşı ne yel alır ne sel alır.
50- Taş olduğu yerde ağırdır.
51- Ateş düştüğü yeri yakar.
52- Ateş olsa cürmü kadar yer yakar.
53- ……….
54- Bilmezsin ağrısını, döğersin sağrısını.
55- ………..
56- ……….
57- Kepenek altında er yatır.
58- Şapı edemezsin şeker,  cinsi batasıca cinsine çeker.
59- Asil azmaz bal kokmaz, kokarsa yağ kokar, aslı ayrandır.
60- Karganın alayı olmaz.
61- ………..
62- ……….
63- Elde adet de sende bidat mı?
64- Sakın denizden geçip de çipilde boğulma.
65- Devletin kolu uzun olur.
66- Devlet başa, kuzgun leşe.
67- Oğlan babasından öğrenir sofra yazmayı,  kız annesinden öğrenir komşu gezmeyi.
68- ……….
69- Kaba ağacın gürlemesi dal ile olur.
70- Er kalkan yol alır, er evlenen döl alır.
71- Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek içermiş.
72- Alacadan fistan olmaz, erikten baston olmaz.
73- Eline, diline, beline sahip ol.
74- Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur.
75- ……….
76- ……….
77- Sonradan gelen yurdun iyisine konar.
78- ……….
79- ………..
80- ……….
81- Meyveli ağacı taşlayan çok olur.
82- Yağmurda yaş değmez,  kavgada taş değmez.
83- Yağmur nereye yağarsa tarlasını oraya taşır.
84- ………..
85- Bu yel böyle eserse, bu makas böyle keserse,  ne sakal kalır ne bıyık.
86- Ehl-i keyfe keyf verir kahvenin kaynaması, eşeği yoldan çıkarır sıpanın oynaması.
87- Yaddan alma düğeyi,  çeker gider boğayı.
88- Kara çadır is tutmaz,  altın tas pas tutmaz.
89- Kör ölünce badem gözlü olurmuş.
90- Bitli baklanın kör alıcısı olurmuş.
91- Taş taşa değer, taş başa değer.
92- Aç katık istemez, uykusuz yastık istemez.
93- Arap (zenci) eli öpmekle dudak kararmaz.
94- Vardığın yer kör ise gözünü kıpa bak.
95- Açtırma kutuyu söyletme kötüyü.
* Bu yazı  “Mersin Halk Eğitimi Merkezi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü Yayın Organı” olan “İÇEL KÜLTÜRÜ”  Ocak 1994 – 31. Sayısından alınmıştır.Sayıyı hazırlayanlar arasında kadınları da vardı.

Biyografik Bilgi

scroll to top