,

İÇEL ADI ÜZERİNE NOTLAR – Ali Rıza GÖNÜLLÜ

Türk ad biliminin (onomastik), önemli bir dalı, Türk yer adları bilimidir. (Toponim). Ülkemizde, bu sahada yapılan araştırmalar, son yıllarda yoğunluk kazanmıştır. (1) Biz de, bu çalışmamızda, İçel yer adının menşei üzerinde duracağız.
Yalnız, mevzuya girmeden  önce, belirtmek istediğimiz bir nokta vardır: Türk Milleti, Türk fütühat felsefesinin tabii bir sonucu olarak, feth etmiş olduğu, coğrafi mekanlara (şehir, köy, mahalle, dağ, vadi, nehir, deniz v.s.) rasgele ad koymamış ve aksine, bu hususta şuurlu davranarak, gelenekler meydana getirmiştir. Biz Anadolu ve Paşaelindeki (Rumeli?) yer adlarının menşeini tahlil ettiğimiz zaman bunların şu kaynaklardan faydalanılmak suretiyle konulmuş olduğunu görmekteyiz:
1-    Türk Mitolojisinden,
2-    Türk boy, oymak, aşiret ve cemaatlerin adlarından,
3-    Türk milletine akraba olan, kavimlerin adlarından,
4-    Türk kültürünün çeşitli unsurlarından,
5-    Türk şahıs adlarından (Antroponim),
6-    Ortaasya ve Azerbaycan’daki yer adlarından,
7-    Coğrafi şartlardan
8-    Meslek adlarından…(2)

Bu faktörlerin ışığı altında, şimdi ana mevzumuza girebiliriz.
Malum olduğu üzere, birleşik bir isim olan İçel; ”İç” ve “El” kelimelerinden teşekkül etmiştir. Buradaki “İç” kelimesi herhangi bir şeyin içerisi manasındadır. “El” ise, devlet, memleket, vilayet anlamını taşıyan bir deyimdir. (3)
İçel adı; yapı ve biçim (etimoloji) bakımından, eski Türkçe’nin, günümüzde yaşayan bir uzvudur.
Biz, İçel yer adının menşeinin izlerini,    Türk Kültürü’nün muhteşem eserlerinden birisi olan, Dede Korkut’ta gördük. Bilindiği gibi, bu eserin XII. bölümünde, İç-Oğuz  ve Taş-Oğuz boylarından bahsedilmektedir.(4) Türk içtimai yapısı ile ilgili olan bu boy adları, Atalarımız tarafından, yer adı olarak da kullanılmışlardır. Bu bahisle ALAKALI OLARAK, Dede Korkut Oğuznameleri üzerinde, büyük bir otorite olan Prof.  Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu şöyle demektedir. ““Tiflis- Gökçegöl/Kökçe Dengiz doğu ucu –Van gölü, güney ucu-Nusaybin üzerinden çekilecek bir çizginin batısı, İç-Oğuz ülkesidir. Doğusu da “Taş-Oğuz” adını almaktadır”” (5)
Anadolu topraklarını fetheden Türk Fatihleri, Türk yer adı koyma geleneğine istinaden, Oğuznamede geçen Oğuz boylarının  ve onlara ait yer adlarının hatırasını, coğrafi konumu da göz önüne alarak, Güneyanadoludaki Toros Dağlarının yayılma sahasında (6) yer alan mıntıkaya “İçel “ bunun çevresine de “Taşeli” adını vererek yaşatmışlardır.
Hülasa; İçel yer adı, Türk Kültürünün tarihten bugüne özlü bir unsurudur.
1-    Bu mevzuya örnek olarak, 11-13 Eylül 1984 tarihinde ankara’da yapılan Türk Yer Adları sempozyumunu gösterebiliriz.
2-    Prof. Dr. Mehmet Eröz, Milli Kültürümüz ve Meselelerimiz. S.64, İstanbul-1983.
3-    Prof. Dr. İbrahimKafesoğlu, Türk Bozkır Kültürü, S 22, Ankara 1987, Yusuf Has-Hacip, Kutadgu Bilig, C 1 (Metin), Yayınlayan R.Rahmetli Arat, S.38, II. Baskı Ankara 1979. Kaşgarlı Mahmud, Divan_ü Lügat-it Türk, Tercüme: B. Atalay, C.II. S, 25, Ankara 1986
4-    Dede Korkut Kitabı, Hazırlayan: Muharrem Ergin S. 116 V.D. Ankara 1964
5-    Prof. Dr. M.Fahrettin Kırzıoğlu, Dede Korkut Oğuznameleri, ı. Kitap. S. 90, İstanbul-1952.
6-    Prof. Dr. Besim Darkot, İçel mad.İslam Ansiklopedisi, cilt 5/2, S 928 V.d. İstanbul 1968.

Ali Rıza Gönüllü  (Alanya Lisesi Müdür Yrd.)
Bu yazı  “Mersin Halk Eğitimi Merkezi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü Yayın Organı” olan “İÇEL KÜLTÜRÜ”  Mayıs 1987 ayı  2. Sayısından alınmıştır.

Biyografik Bilgi

scroll to top