İÇEL İL HALK KÜTÜPHANESİ
Mersin Kültüründe Etkili Bir Kurum
Mersin’de kitaplık kurulması ancak kurtuluştan sonra gerçekleştirilmiştir. Mustafa Kemal 17 Mart 1923 Cumartesi günü Mersin’e gelişinde Mutasarrıflığı, Belediyeyi, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini ve bu binanın (Mücahitler Caddesinde Kızılay Dispanserinin güney köşesindeki üç katlı bina. 1938’e kadar Vali Evi.) alt katındaki Gençler Birliği‘ni ((Doğru Öz Gazetesinin haberine göre “Gençler Yurdu”nu(1)) ziyaret eder. İki dönem İçel Milletvekili olan S. Fikri Mutlu, anılarında (2) gençlerin ilgisinden memnun olan Gazi Paşa’nın, İyi, çok İyi çalışmalarını tavsiye ettiğini, yanındaki bir yetkiliye, kendi hesabından bin lira teberru edilmesini bildirdiğini, bu para ile vilayet kütüphanesi kurulduğunu anlatmaktadır.
1924 yılında canlandırılan Türk Ocakları, birçok İl ve İlçede bu arada Mersin, Tarsus ve Silifke’de Ocaklar açmıştır. Mersin’de 200 cilt kitapla kurulan Kütüphanede kısa zamanda 1000 kitap toplanmıştır.(3)
1931 ‘de kapatılan Türk Ocaklarının yerine 19 Şubat 1932’de Halkevleri kurulmuş, Mersin Halkevi 24 Şubat 1933’de Cumhuriyet Halk Fırkası binasında (şimdiki Borsa Sarayı’nın yerinde Mader-i Vatan İptidai Mektebi) açılmıştır. Eski Aya Yorgi Rum kilisesinin solonu (şimdi Zafer Çarşısının yerinde) kısa sürede onarılarak müsamere ve konferans solonu hazırlanmış; burada Türk Ocağı Mersin Şubesinden devir alınan 788 adet kitapla “Kitap Sarayı” ve “Kitap Sarayı ve Yayın Komitesi” (Kolu) kurularak çalışmaya başlamıştır.
Mersin Halkevi’nin hemen girişliği çalışmalardan biri de yayın konusunda olmuştur. Bir yıl sonra, küçük boyutlu fakat çok yararlı kitapçıkların yayımına başlanmış, sonraki yıllarda “Halkevi Matbaası” kurularak kitap ve dergi yayımı sürdürülmüştür.”‘ Mersin Halkevi Yayını olarak çeşitli konularda 1 934-1947 yılları orasında 10 kitap yayımlanmıştır. Bunlardan birisi konumuzla ilgili ve çok ilginçtir.
“CHP Mersin Halkevi Kitapsarayında Bulunan Tarih, Coğrafya, Seyahatname Kitapları. Liste 1. (Haz.: Kitapsaray ve Yayın Komitesi) Yeni Mersin Basımevi 1936, 13 s. (16-19.5 cm.)”
Şubat 1944’fe temeli atılan Halkevi binası 29 Ekim 1946’da törenle açılmıştır. Vali Tevfik Sırrı Gür’ün çabalarıyla meydana getirilen; döner sahnesi, büyük salonları ve bölümleriyle bu görkemli Halkevine, Kütüphane de taşınmıştır.
1950 yılında İktidara gelen Demokrat Parti tarafından 1951 yılında 5830 sayılı yasa ile kapatılan Halkevlerinin her türlü taşınır ve taşınmaz varlıkları hazineye aktarılmış, Kütüphane de 1952 yılında Milli Eğitim Bakanlığına devredilmiştir.
Aynı binada Şehir Kütüphanesi olarak çalışmasını sürdüren ve daha sonra Kültür Bakanlığına bağlanan Kütüphane, bu binanın onarım ve restore edilmesine başlanması üzerine 1982 ‘de Sosyal Hizmetler Müdürlüğüne ait binaya (Gazi Lisesi yanında) taşınmıştır. Beş yıl elverişsiz koşullar İçinde, bodrum katındaki okuma salonuyla hizmetini sürdüren Kütüphanede, Halkevinden devir alınan kitaplar bir odada muhafaza edilmiştir. Çocuk Kütüphanesi de İleri İlkokulunun bir odasına sığınarak hizmeti sürdürmüştür.
Bu yıllarda, Tevfik Sırrı Gür Lisesi Kütüphanesi’nin, Halk Kütüphanesinde bile bulunmayan çok sayıda yayınlarla dolu, geniş okuma salonunun; dershane gereksinimi ve kütüphane memurunun emekliye ayrılması bahanesiyle kapatılmasını ve çok sayıda yayının dolaplarda muhafazasını, acı bir ant olarak belirtmeliyim.
İl Halk Kütüphanesi Ağustos 1987’de Özel İdare Müdürlüğü’nün eski binasına (Uray Caddesinde) taşınmıştır. Bir katı Özel İdare’nin lojmanı olarak kullanılan binanın, ondülinle örtülen çatı katındaki okuma solonu okuyucuyla dolup taşmıştır. Halkevinden devir alınan kitapların yeniden okuyucu hizmetine sunulması sağlanmıştır.
Kütüphanecilik bölümü mezunu müdür ve yardımcısına bu yıllarda atanan bölüm mezunu genç kütüphanecilerin de katılmasıyla, teknik hizmetlerde bilgisayar kayıtlarına başlanmış; okul ve kurumların kütüphane görevlilerine hizmet İçi seminerler gerçekleştirilmiştir. Bağış ve satın alma yoluyla kitap sayısı artırılmıştır. Bu yıllarda Türk Kütüphaneciler Derneği İçel Şubesi’nin kurulması önemli bir aşamadır. Hizmetlerin gerçekleşmesinde Derneğin ekonomik katkıları olmuştur. Bir süre, fotokopi makinesiyle öğrencilere ödev konusunda yardımcı olunması, caddeye taşan sıraların oluşması şimdi tatlı bir anıdır.
Binanın İkinci katındaki “İl Genel Meclisi Toplantı Salonu”, o yılların kültür ve sanat etkinliklerine açık tek salonu olmuştur. Şiir günleri, konferanslar, anma günlerinde; kapılara kadar dolup taşan sanatsever ve kitap dostları, bu salonda coşkulu saatler yaşamışlardır. Mersin’in kültür ve sanat tarihinde, o küçük salonun gerçekten çok etkili ve önemli rolü olmuştur. Sonraki yıllarda Ticaret ve Sanayi Odası’nın, Özel İdare’nin, İhracatçılar Birliği’nin, İçel Sanat Kulübü’nün, Yeni Kütüphanenin, Atatürk Evi’nin, Metropolün ve Özel Okulların konferans salonları da kültür ve sanat etkinliklerine hizmet vermişlerdir.
1992 yılında Kültür Bakanlığınca satın alınan bu binada Depo, Teknik Hizmetler, Merkez Çocuk Kütüphanesi ve Bölge Cilt Atölyesi (İçel, Adana, Hatay İllerinde Bakanlığa bağlı kütüphanelerin cilt İşleri) bölümleri hizmet vermektedir.
Aynı yıllarda İstasyon karşısında bulunan ve restore edilen Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü binasının üst katında Kültür Bakanlığınca İl Halk Kütüphanesi açılması kararlaştırılmıştır. Kültür Bakanlığının ve Mersin’deki sosyal amaçlı dernek ve kuruluşların büyük ölçüde katkılarıyla oluşturulan kütüphane, 12 Nisan 1993 günü Kültür Bakanı fikri Sağlar tarafından, Kütüphaneler Genel Müdürü, yöneticiler, yöre sanatçıları ve halkımızın katıldığı bir törenle hizmete açılmıştır.
Çağımızın modern toplumsal gereksinimlerine hizmet verecek nitelikte örnek bir kurum oluşturulmuştur. Halk Kütüphanelerinin amacına ve işlevine uygun, modern kütüphanecilik anlayışıyla ve donanımıyla hizmet vermekte olan Kütüphanede açık raf sistemi oluşturulmuş, böylece okuyucu İle kitap arasındaki engel kaldırılmıştır. “Kitaplara Özgürlük” anlayışıyla satın alınan yeni yayınların büyük bölümü, ödünç verme kolaylığıyla da kitapseverlere sunulmaktadır.
Pazar günü dışında her gün 8.00-1 7.00 saatlerinde hizmet veren İl Halk Kütüphanesi binasında, Yetişkinler Okuma Salonu, Çocuk Okuyucu Salonu, Süreli Yayınlar Bölümü, Okul Öncesi Bölümü, Konuşan Kitaplar Bölümü (görme özürlüler için ses kasetine aktarılmış kitaplar; görsel, işitsel materyeller, eğitim amaçlı video-bantları, bilgimatik seti vb.) Dil Odası, Satranç Odası, Dinlenme Odası, Sergi Salonu, Resim Odası vardır. Gezici Kütüphane, özel olarak donatılmış otobüsle, her gün uzak mahallelere, yakın köy ve beldelere giderek ödünç kitap verme hizmeti vermektedir.
Kütüphane Haftası (Mart ayının son haftası), Dünya Çocuk Kitapları Haftası (Kasım ayının son haftası) İle anma gün, hafta kutlamaları, konferans, panel ve söyleşiler, şiir günleri, sergiler (kitap, resim, fotoğraf vb.), yabancı dil, resim, satranç kursları gerçekleştirilmektedir. Türk Kütüphaneciler Derneği İçel Şubesi Yayınları olarak üç kitap yayımlanmıştır. Yerel radyo, televizyon ve basında Kütüphane hizmet ve etkinliklerinin tanıtılması; yıl İçinde kütüphaneden en çok yararlanan okuyucuların ödüllendirilmesi de İlginç çalışmalardır.
(1) Doğru öz Gazetesi, 27 Mart 1339 (1923), 77. sayıdaki haber.
(2) Fikri Mutlu: “Atatürk Mersin’de.” Kuvayı Milliye Dergisi Mart 1971
(3) Mersin Türk Ocağının kültür hizmetleri için bkz. Gündüz Artan: Mersin’de Türk Ocağı. İçel Sanat Kulübü Bülteni, Eylül 1999
(4) Mersin Halkevinin çalışmaları, yayınları konusunda bkz. Gündüz Artan: Mersin Halkevi Yayınları. İçel Sonat Kulübü Bülteni Ekim 1999
İçel Sanat Kulübü Bülteni 2001/104. Sayısından alınmıştır.
