ZAMAN TÃœNELÄ°NDE MERSÄ°N Ä°SKELELERÄ°
1832 – Gümrük Ä°skelesi
Hüseyin Ağa pazaryerinin güneyine doğru bir yol açtırarak, deniz kenarında kayıkçılar için bir iskele çaktırır. Bu iskele daima yenilenecek olan Gümrük İskelesi’dir. Hakkında en çok belge ve bilgi olan Gümrük İskelesi ve Gümrük Meydanı terimleri günümüzde de kullanılmaktadır.
1866 – TaÅŸ Ä°skele
Restore edilen Taş Han’ın deniz / güney yönündeki iskele uzun süre Gümrük İskelesi’yle eşzamanlı olarak işlevini sürdürmüştür. Günümüzde minibüslerin kullandığı rota üzerindeki ilk biniş durağı olarak kente yakışmayan konumda işlev görmektedir. Minibüse
binmeyen kent yöneticileri ne yazık ki bu durumu yaşamadıkları için değerlendiremezler.
1874 – Ä°lk Özel Ä°skele:
Messagerie Maritimes Ä°skelesi
Belediye Taş Binası ile Ticaret ve Sanayi Odası binalarının arasında kalan alanda yer almış bir iskeledir. Bazı eski kartpostallarda Tuz İskelesi olarak görülmektedir. O dönemde Taş bina bölgenin tuz deposu olarak kullanılmış olabilir. Özellikle batı yönündeki sahilde yoğun kereste yığınlarının veya kesme taş stoklarının görüldüğü kartpostallardan bu alanın iskelenin açık depo sahası olabileceği algısı çıkabilir.
1883 – Mavromati Ä°skelesi
Eski Gümrük İskelesi’nin batı komşusu olan iskele canlı hayvan taşımacılığında kısa bir süre kullanılmış olmalı. Günümüzdeki Toros Pasajı’nın önünde açık otopark olarak (işgal edilen) görülen yer, eski Soğuksu Caddesi’nin denize ulaştığı mahaldir. Dağ köylerinden denize kadar kesintisiz uzanan eski kervan yolunun son durağı idi.
1909 – Alman Ä°skelesi
Anadolu’nun ilk demiryolu olan Mersin-Adana şimendifer hattının iskelesi olarak 1. Dünya Savaşı öncesi hizmete açılmıştır. Bir hususu dikkate almalıyız: Demiryolu 1886 yılında hizmete girmiştir.
Yöremizde bir başka demiryoluna yakın bir iskele olmadığına göre; 1886 yılından önce demiryolu yapımı için gereken ve Almanya’dan getirilen demiryolu malzemeleri ve ekipman geçici de olsa bu
208 iskeleden denizden karaya çıkarılmıştır. Åžimdilik tek kare de olsa fotoÄŸrafta görüldüğü gibi lokomotiflerin bile – kazan, kabin, tekerler, dekovil üzerindeki vinç sistemiyle mavnadan alındığı saptanmaktadır.
Mersin’de bir şehir efsanesi haline gelen iskele, Cumhuriyet döneminde yanı başında 1928 yılında Beton İskele olarak yenilenmiş olsa da bu mahal hep Alman İskelesi olarak anılacak ve şehrin genç erkekleri hep buradan denize girecektir.
1910 – Gazhane Ä°skelesi
Mersin şehrinde hemen her evde aydınlatmada kullanılan, (gaz/ tuz ihtiyacı eski deyimlere girmiştir), yakın zamanlara kadar yoğun tüketilen Gazyağı bu iskeleden ithal edilir ve stoklanırdı. 1960’larda hizmete giren ATAŞ Tasfiyehanesi yine buraya yakın bir alana konumlandırılmıştır.
1923 – Belediye Ä°skelesi
Hizmete açılış tarihi 1923 olarak ifade edilen, ancak daha önceki tarihlere ait olabilecek kartpostallarda Eksport-İhracat İskelesi olarak isimlendirilen iskele Mersin’in Belediye İskelesi’dir.
1928 – Devlet Demir Yolları Ä°skelesi
Alman İskelesi’nin çok yakınına, batı yönünde betonarme karkas sistemle yapılandırılan, Cumhuriyet döneminin modern, şimendifer- yük katarı iskelesidir.
19.. Â – Maden/Krom Ä°skelesi
Kuruluş tarihi kesin saptanamayan iskele denizden kuzeye kent planında kesintisiz dağ tarafına ulaşan, Mersin’in ender sokaklarından birinin ucunda yapılanmıştır. Belikli ocaklarından çıkan madenler, deve kervanlarıyla bu iskeleye getiriliyordu. 1945-1946 yılına ait kent planında iskele üzerinde dar bir demiryolu tespit edilmektedir.
1938 – Umumi MaÄŸazalar Ä°skelesi
Atatürk’ün öncülüğünde Türkiye’de ilk defa Mersin’de kurulan Umumi Mağazalar İskelesi ve depo tesisleri uzun yıllardan beri işlevini sürdürmektedir.
VE
1961 – Mersin Limanı
TESPİT VE BİR ÖNERİ
Yukarıda anılan iskelelerin yerlerinin pek çoÄŸu yasal olarak devlet malı, yani Hazine’ye kayıtlı olduÄŸundan, yerlerine yapı ruhsatı alınamamıştır. Eski iskelelerin alanları (biraz tırtıklansa) da hepsi – iyi düzenlemeler yapılmaksızın, boÅŸ alan halinde günümüze aktarılmıştır.
Eski iskele alanlarının bir köşesinde, iskelenin eski bir fotoğrafı ile bir anı/bellek yazısının bulunduğu birer tanıtım standı veya levhalarının yer alması kaybolan kent kültürü için birer belge niteliği taşıyabilir.
Onlar Mersin’i Mersin yapan iskelelerdir. Tüm bu iskeleler sonunda Türkiye’nin önemli bir limanı olan Mersin limanının yapılmasını sağlamıştır.
