Mersinde kaybolan değerler
BAYRAMLAR – 1
Bu günlerde,sıradan ve yasak savma olarak görülen ve halkın hiç ilgisini çekmeyen bayramlar,geçmişte Mersin’de oldukça görkemli bir şekilde kutlanırdı.
Bu bayramlardan bir tanesi de Mersin’in kurtuluş bayramıdır.(Çete Bayramı).
1970 yılına kadar, her yıl Çukurova’nın kurtuluşu olarak 5 Ocak günü olarak kutlanan bu bayram,Türkiye Kuvayi Milliye Mücahit ve Gazileri Derneği Mersin şubesi ve Merhum Kenan Kayaselçuk’un çalışmaları sonucu ve Milli Savunma Bakanlığı ile Genel Kurmay başkanlığı arşivlerinin incelenmesi ile Tarsus’un 27 Aralık , Mersin ise 3 Ocak olarak tescil edilmiş ve bu tarihlerde kutlanmaya başlanmıştır.
27 Aralık 1921 de Tarsus’u telim alan Muhittin Paşa komutasındaki askeri heyet, 2 Ocak 1922 günü akşam saatlerinde Karacailyas istasyonunda kamp kurarak gecelemişlerdir.
3 Ocak 1922 tarihinde saat 10 civarında Mersine ulaşarak, Gözne’den gelecek heyeti beklemeye başlamışlardır.
Aynı gün;Gözne’de çalışmalarını yürüten Mersin Kaymakamı Hacı Bey (Hacı Ömer Kutay) ve Müdafai Hukuk Heyeti Üyeleri ile batı cephesine gitmeyen ve güvenliği sağlamakla görevli Jandarma birliği ; Gözne,Musalı,Çelebili,İçme,Camili ve Arpaç köyü güzargahını takiben Hristiyan Köyünde (Bugün Tozkoparan ve Osmaniye mahalleleri) bulunan kuyu çevresinde toplanmış ( Bugün anıt olan yer) ve kuvayi milliye caddesi,hastane ve Kuruçeşme yolu ile istasyona gelmiş ve askeri heyetle buluşarak birlikte, urasy caddesini takiben vilayet konağına gelinmiştir.
Vilayet konağında,askeri idare Muhittin Paşa, sivil idare kaymakam Hacı bey (Hacı Ömer Kutay), belediyede Ahmet Hoca tarafın devir alınmıştır.
Vilayet konağında asılı bulunan Fransız bayrağı; askeri heyette görevli olarak bulunan Sağ Cenah Mıntıka komutanı Yarbay Şemsettin bey tarafından indirilerek,yerine Türk bayrağı çekilmiştir.
Mersinde bulunan Fransız misyonu da Gümrük iskelesinden gemilere binerek şehri terk etmişlerdir.
İşgalin acısını unutmayan Mersin halkı bu kurtuluşu coşkuyla kutlamaya başlamıştır.
Kurtuluş bayramlarında; kurtuluş savaşına katılmış çeteler, ve halk,köylerin uzaklığına göre bir gün önceden Mersin’e gelerek Osmaniye mahallesindeki kuyunun (Şimdi anıt) etrafında toplanmaya başlarlar ve burada belediye görevlileri tarafından karşılanırlar,konaklayacak yerleri olamayanlar için konaklama yerleri ayarlanırdı.
Gelen çeteler, köylerini belirtir flama ve köy bayrağı ( bu bayrak köy tüzel kişiliğine ait olup düğünlerde; düğün evine çekilen bayraktır) ile davul zurnayla birlikte gelirdi.
İlk gelen köy, kendisinden sonra gelen köyü,davul zurna eşliğinde, bayrak karşılama töreni ile karşılar, sonradan gelen köylerde ,kendilerinde önce gelen köyler tarafından aynı şekilde karşılanırdı.
Akşam yakılan ateş etrafında sin sin ve cirit oynanır,halay çekilirdi
Sabah namazından sonra çeteler, müfrezelerinin flaması altında toplanır,sağ olan müfreze komutanları ile vefat etmiş müfreze komutanlarının çocukları mutlaka müfrezelerin önünde hazır bulunur ve yürüyüşe önderlik ederlerdi.Bu müfrezelerin süvarileri önde,piyadeler arkada olmak üzere hareket ederlerdi.
Mersinde bulunan çetelerin hazırlıkları ise bir hafta önceden başlar,savaşta giyilen kıyafetler sandıktan çıkartılıp havalandırılır, köylerden temin edilen atlar evlerin önünde bekletilirdi.Bazı çeteler bir hafta on gün önceden traş olmaz sakal bırakırlardı.
Bayram günü buluşma yerine giden çetelerin neşeleri ile atların nal sesleri birbirine karışırdı.
Bu arada bir hafta önceden, belediye ve kuruluşlar tarafından , şehrin çeşitli yerlerine zafer takları kurulurdu.
Sabah namazından sonra,meydanda toplanan çeteler,kurban kesimi ve yapılan dua sonrası tören komutanı önderliğinde, bu komutan genelde Osman Muzaffer Koçaşoğlu veya Ali Rıza Bozkurt olurdu,davul zurna eşliğinde Kuvayi Milliye caddesi (hastane) güzergahı ile Kuruçeşmeye gelindiğinde protokol tarafından karşılanır,kesilen kurbandan sonra önde bando,arkada sırasıyla çeteler, murt dalları ile süslenmiş faytonlarda müdafai hukuk heyeti üyeleri ile yürüyemez durumda çeteler ve protokol kuvai milliye caddesi ve istiklal caddesini takiben istasyona gelinirdi.
İstasyonda trenle gelen temsili askeri birlik karşılanır,belediye başkanı şehrin anahtarını tören komutanına teslim eder ve kortej Uray caddesini takiben vilayet önüne gelerek, tören komutanını göndere Türk bayrağını çekmesi ve şehir adına verilen hediyeleri kabulünden sonra,uray caddesini takiben cumhuriyet meydanına varılırdı.
Cumhuriyet meydanında,okullar,askeri birlik,kuruluşlar ve halkın bayramı kutlandıktan sonra; şehir adına Mersin belediye başkanı ile Mücahit ve Gaziler adına bir konuşma yapıldıktan sonra resmi geçit başlar,bu resmi geçitte çeteler,askeri birlikler,okullar haricinde meslek kuruluşları açık at arabalarının veya kamyonların üzerinde mesleki çalışmalarını simgeleyen figürler eşliğinde katılır en sonda Mersin halkı mutlaka katılırdı.
Resmi tören sonunda,protokol Mücahit ve Gaziler derneğini ziyaret ederek şehir adına şükranlarını sunardı.
Tören sonrası çetelere kavurma,pilav ve hoşaftan oluşan yemek ikramı genellikle kışlada yapılırdı.
Öğleden sonra askeri ve belediye bandosu çeşitli yerlerde konser verirdi.
Akşam ise şehir içinde ve denizde fener alayı düzenlenir,denizde düzenlenen fener alayı çok görkemli olurdu. İRFAN TÜMER
Mersinde Kaybolan Bayramlar – İrfan TÜMER
