Alkış, en kısa ve kestirme biçimiyle iyi dilek beyan eden sözdür. Toplumdaki insanlar alkışları bilinçli değil de, otomatik olarak kullanırlar.
Alkış, kargış ve and sözü gibi anlatım ürünleriyle yolları bugünün oluşumu değildir. Geçmiş yüzyıllarda atalarımız arasındaki ilişkilerin biçimlendirdiği, zamanla toplumca benimsenip öğrenilen ve kuşaktan kuşağa aktarılmış bulunan kültür kalıntılarıdır.(1)
Kargış kötü dilektir. Bir kişiye ve nesneye ve topluma yöneliktir.
Yeryüzünde kargışı tanımamış ve kullanmamış insan topluluğu yoktur. Türk toplumunun genelde kargıştan sakındığı bir gerçektir.
Alkış ve kargış sözcükleri Türkçedir. Müslüman Türk halkı alkış ve kargış yerine dua ve beddua sözcüklerini kullanmaktadır.(2)
İçel yöresinde söylenen alkış ve kargışlarda, yaşama biçimi ve tabiat şartlarının izleri görülür. Bu ön bilgilerden sonra şimdi Mersin merkez, ve köylerinden, Halk Eğitimi Merkezi kursiyerleri vasıtasıyla derlediğimiz alkış ve kargışları alfabetik sırasıyla sunuyoruz. Yaptığımız derlemelerden halk arasında çok sık kullanılan alkış ve kargışlar çıkartılmıştır.
ALKIŞLAR:
1. Adını ben verdim, yaşını Allah versin.
2. Allah insanın aklını alacağına canını alsın.
3. Allah sana ambarın dibini göstermesin.
4. Allah iki göz, iki el, iki ayaktan ayırmasın.
5. Allah seni ameli Salih etsin.
6. Allah seni hiç bir azadan noksan etmesin.
7. Allah ananı – babanı sana bağışlasın.
8. Allah Müslümanların kalbinden ayrılık tohumlarını gidersin.
9. Allahım yurdyumuzu ve İslam diyarını her türlü afetten ve düşman saldırısından koru.
10.Allah ayağını tökezletmesin.
11.Allah ambarına buğday yağdırsın.
12.Ağzın tad, gönlün murat alsın.
13.Ahreretin de böyle ışık olsun.
14.Ahrette komşum olasın.
15.Ahiretimizi de dünyamız gibi et Allahım.
16.Amelin salih olsun.
17.Ananın duasını alasın.
18.Anan, baban eksik olmasın.
19.Anbarın dolsun taşsın.
20.Anasızlık, babasızlık çekmeyesin.
21.Aşının başında, eşinin yanında durasın.
22.Aşın, işin bol olsun.
23.Ayağın çarık, elin övendire olmasın.
24.Ayağına Kabe sevabı yazılsın.
25.Çoluğunla, çocuğunla bir koyak oba ol.
26.Dağda davarın kışlasın, ovada, çiftin işlesin.
27.Gökten yağmur gibi yağsın,yerden çimen gibi devşiresin.
28.Kara kaşlı, zeytin gözlü, beyaz yüzlü, doğru sözlü, iplik saçlı, tunç bilekli, temiz yürekli olasın kuzum.
29.Lalilahe illallah demişim. Huzuruna gelmişim. Açın hacet kapılarını Ben hacete gelmişim.
30.Lailaheillallah tükenmez sabır Muhammedenresulallah azapsız kabir.
31.Ona keher at da ver. Dalına samur kürk de ver. Özüne bir avratta ver.
32.O yanını keçe. Bu yanım keçe. Sana bir helal süt emmiş düşe.
33.Öbür dünyada peygamber efendimizle namaz kılasın.
34.Ölüm acısı görmeyesin.
35.Ölümü gecinden göresin.
36.Toprak diye yapıştığın sarı altın olsun.
37.Yabana giden kızın, Allah olsun çobanı.
38.Talihli kullardan olasın.
39.Vakitlerin hayırlı geçsin.
40.Yaşın uzun olsun.
41.Yurt yuva tutasın.
42.Yurdun, yuvan şen olsun.
KARGIŞLAR:
1.Ağzın kurusun çoban. Dilin çürüsün çoban.
2.Ağzından çıkan (kötü istek) koynuna girsin.
3.Ağzını imansız yusun.
4.Al sana elma, sabaha kalma.
5.Allah cami gibi dert, minare gibi fitil versin.
6.Ayağın kayaya, belin taşa gelsin.
7.Bayram başına kara gele.
8.Başımın, gözümün sadakası olsun.
9.Bayramlar pazarına çıkamayasın.
10.Bekarlıktan kurtulmayasın.
11.Bitme, onma, onduğun gün aç yat.
l2.Boğazın kurusun da bir yudum su verenin olmasın.
13.Çıraya kör bakasın.
14.Devenin üstünde kuduz olasın.
15.Ekmek deyip. Allah deyip, torba takıp dilenesin.
16.Evine ateş düşsün, yeşil yeşil dumanın tütsün.
17.İki yakaya, bir yufkaya hasret kal.
18.Kuduz itler gibi ağzın köpürsün.
19.Nikahsız gidersin inşallah.
20.0vada sel, tepede yel alsın.
21.Öldüğünde kelime- i şehadet getiremeyesin.
22.Sen benim kuru b .. klarımı ararsın inşallah.
23.Sırtını bit, ekmeğini it yesin.
24.Yetmiş yerde, yetmiş belaya tuş olsun.
25.Yuvanda yalnız, kütük gibi kal.
(1) Doç.Dr.L.Sami Akalın. Türk Dilek Sözlerinden Alkış ve Kargışlar. Kültür Bakanlığı HAKAD Yayınları. Ankara 1990 s.28
(2) A.g.e.s.51
Bu yazı “Mersin Halk Eğitimi Merkezi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü Yayın Organı” olan “İÇEL KÜLTÜRÜ” Kasım 1992 – 24. Sayısından alınmıştır.Sayıyı hazırlayanlar arasında kızları da vardı.
