Mersin’in KuruluÅŸ Tarihi ve 160.KuruluÅŸ Yılının Kutlanması için Bir Öneri.
…… Bu yazımda ÅŸimdiye kadar hiç düşünülmemiÅŸ bir kutlama konusunu dile getirmek istiyorum. Önümüzdeki yıl, Mersin’in kuruluÅŸunun 160. Yıl dönümüdür. 159 yıldır kutlamayı aklımıza getirmediÄŸimiz kuruluÅŸ yılımızın 160’ıncı yılını kutlamamızı öneriyorum.
Evvela Mersinimizin kuruluş tarihinin hangi yıl olduğu üzerinde duralım. Bu tarihi kesin şekilde belirleyen resmi bir kayda çok yönlü araştırmama
raÄŸmen rastlayamadım. “DÃœNDEN BÃœGÃœNE MERSÄ°N'” adlı kitabımın her iki baskısında da Mersin’in kuruluÅŸunu 1836 yılı olarak belirlediÄŸimi yazdım. Kitabımın 1.baskısı 1987 yılında yayımlandı, bugüne kadar herhangi bir kiÅŸi veya kuruluÅŸ bu tarihe karşı bir belge ve bulguya dayanarak itirazda bulunmadı. Ben de o tarihten beri baÅŸka bir tarihi tespit edecek bilgi ve bulguya rastlamadım.
Kuruluş tarihi olarak 1836 yılını tespit ederken dayandığım bilgi ve bulgular vardı. Bunları şöylece belirtmek istiyorum.
Evvela kuruluÅŸ yılı hakkında tarih belirleyen Yunanca yazılı bir kitaptan söz etmek istiyorum. “‘Mersin’de Uhuvvetin 1906 yılı Takvimi'” adını taşıyan bu Yunanca kitap, Mersin’i 1825 yılında Kapodakya’dan gelen Rumların kurduÄŸunu ileri sürmektedir. Osmanlı vatandaşı olan Rum’ları anlıyoruz. Kitap 1906 yılında basılmış, bunun elime geçmesinin enteresan bir hikayesi de var. 1932 yılında bu kitap benim elime geçmiÅŸti. Bit Pazarının bulunduÄŸu yerdeki AYiOS GEORGiOS Ortodoks Kilisesinin bir yerinde bu kitabı bir çocuk bulmuÅŸ bana getirmiÅŸti. Babamın dükkanında 10 adet tek Halk sigarası verip bu kitabı almıştım. Tercüme etmesi için sonraları Edvar Bertamini’ye verdim, bu kiÅŸi vefat etti ve kitap kayboldu. Åžu anda Yunan Muhalefet Lideri olan Miltiyadis EvertAtina Belediye Reisi iken kendisine bir mektup yazarak bu kitaptan bahsettim ve Yunanistan Kütüphanelerinden buldurulup fotokopisinin gönderilmesini rica ettim, kısa bir süre sonra fotokopi geldi. Kitabı tercüme ettirdim, hayli bilgi elde ettim. Ancak Mersin’in kuruluÅŸ tarihi hakkında verdikleri 1825 yılı ve Rumların Mersin’i kurdukları iddiasına katılmamız mümkün olmadı. Çünkü 1825 yılında Mersin diye bir yerleÅŸim yerinin mevcudiyetini doÄŸrulayacak hiçbir bulgu mevcut deÄŸil.
Mısırlı Ä°brahim PaÅŸa 1832 yılından beri bölgemizi iÅŸgal altında bulundurmakta idi. Adana ve Tarsus’tan bu iÅŸgal yıllarında çok bahsediliyor, fakat Mersin adı yok. O kadar ki, Ä°brahim PaÅŸa ordusunun Deniz yolu ile ikmali KAZANLI’dan yapılıyor. Herhalde Mersin mevcut olsa, oradan ikmal yapılacaktı. Keza Ä°brahim PaÅŸa’nın, bölgenin madenlerini araÅŸtırmak üzere davet ettiÄŸi RUSEGGER isimli kiÅŸi de Mersin’den bahsetmemiÅŸtir.
1825 yılında bölgemizi gezen Fransız yazar lABORD’da VOYAGE DE l’ASiE MiNEURE isimli eserinde bölgeyi anlattığı halde, Mersin’den bahsetmemiÅŸtir.
CHARlEK TEXiER bölgemize 1832 yılında gelmiÅŸ, KÜÇÜK ASYA isimli Türkçeye de çevrilen kitabında Mersin’e ZEPHIRIUM kadim ÅŸehrinden bahsederken deÄŸinmiÅŸtir. Ancak Texier’in gezisinin ne kadar sürdüğü belli deÄŸildir, kitabı 1862 yılında yayınlanmıştır.
KuruluÅŸ yıllarına ait iki yazılı belgeden fikir edinebiliyoruz. Fransa’nın Tarsus Konsolosu JillE’nin Hariciye nazırı TEBER’e yazdığı 1836 tarihli mektupla sahil kesimindeki lahitlerden bahsedilmiÅŸtir.
Mersin’in kuruluÅŸu ile ilgili diÄŸer bir belge 1892 tarihli Adana Vilayet Salnamesidir.. Burada şöyle'” denilmektedir. “‘…Kasabai mezkure 1257 (1841) tarihinde Göğceeli Nahiyesi merbut bir kariyecik olduÄŸu halde bazı kayık ve gemiler uÄŸramaya baÅŸlayarak o vesile ile imarına yüz tutmasına mebni… ‘” Bu ifadeden Mersin’in 1841 yılında artık gemilerin uÄŸrağı olan bir yerleÅŸim alanı olduÄŸu anlaşılmaktadır. Buna göre kuruluÅŸ tarihini beÅŸ yıl geriye alarak 1836 olarak tespitte bir hata olmamak gerekir. Biz bu konuda baÅŸkaca bilgilere de sahip olmuÅŸtuk. Bir büyüğümüzün himayesinde 100 yaşın çok üstünde ölen bir HabeÅŸli kadın Pozantı’ya giderken Mersin’e geldiÄŸini ve sahildeki bir
“‘huÄŸ”‘da bir süre kaldığını anlattığı zaman biz yine aynı tarihi saptamıştık.
* Bu yazı “İçel Sanat Külübü” Aylık Bülteni “Temmuz 1995 – 38. Sayı” sından alınmıştır.