Yazarın aynı konuda 3 yazısı vardır. diğerlerinin veriyolu aşağıdadır.
Şahmeran Efsanesi Camasbname olarak ta bilinir. Arap, İran ve Türk Edebiyatlarında Manzum ve düzyazı olarak işlenmiştir.
Efsanelerde Hekim Danyal’ın ya da Danyal Peygamber’in oğludur, Camasb.
Hikayenin kaynağı Binbirgece Masallarıdır. Konu ilk kez Abdi tarafından II Murat adına 1429’da mesnevi biçiminde yazıldı . Mesnevi birbiri içinde üç hikayeden oluşur:
1- CAMASB VE ŞAHMERAN (Ana hikaye)
2- BULKIYA HİKAYESİ
3- CİHANŞAH HİKAYESİ
BATTALNAMEde de yer aldığı saptanan masal Türkçe’de HİKAYE-İ ŞAHMERAN adıyla ilki 1874’te olmak üzere halk kitabı biçiminde pek çok kez basılmıştır. Yeni harflerle ilk basımı olan ŞAHMERAN HİKAYESİ 1931 yılında Tevfik Özzorluoğlu tarafından yayıma hazırlanmıştır.
Bir başka çeşitlemesi ŞAHMERAN HİKAYESİ adıyla 1911’de yayımlanmış. Yeni baskısı 1973 yılında Halk masalı biçimine dönüşmüştür.
ŞAHMARAN – ŞAHMERAN veya ŞAH-I MARAN, yılanların şahıdır. Başı kadın, gövdesi yılan olarak betimlenen, konuşan olağanüstü bir varlık.
Asıl adı YEMLİHA ya da YEMLİYA’dır. Enno LİTTMAN’a göre Sami kökenli olan bu adın asıl anlamı ‘hükmetmek, hükümdar olmaktır.”
YEMLİHA adı ESHAB-I KEHF (YEDİ UYURLAR) efsanesi’ndeki yaranlardan birinin adıdır. Ayrıca bu adın büyülerde kullanıldığı bilinmektedir.
Peygamber ya da hekim DANYAL’ın oğlu CAMASB arkadaşlarıyla dağa bal toplamaya giderler. Bir mağaradaki bal kuyusuna indirilen CAMASB, arkadaşlarının ihanetine uğrar. Camasb bal kuyusunda ya da mağarada bırakılır. Burada değişik bir dünya ile karşılaşır.
Bir başka anlatıma göre kuyudaki bir deliği genişleterek geçtiği yerde bir tahtta uyuya kalır. Uyandığında etrafının yılanılarla, ejderhalarla çevrilmiş olduğunu görür. Yılanların padişahı olan ŞAHMERAN’la dost olur. ŞAHMERAN, CAMASB’dan hoşlanır ve geri dönmesine engel olmak için sırayla:
1- BULKIYA
2- ŞAHSAHRA
3- KAFDAĞI
4- CİHANŞAH
5- MURGŞAH
6- ŞAHPERİ
7- CEVHERNİGİN KALESİ
8- ŞEMSBANU
9- KİGAL HİNDİ hikayelerini anlatır.
Sonunda kendisine, bulunduğu yeri kimseye söylememesi, kendisinden kimseye söz etmemesi ve hamama gitmemesi koşuluyla Camasb’ın yeryüzüne çıkmasına izin verir. Fakat ülkenin Hükümdarı hastadır. Bir anlatıma göre, hükümdarı iyileştirecek ilacı da yalnız ŞAHMERAN bilmektedir. ŞAHMERAN’ı tanıyan birisini bulmak için herkesi hamama sokarlar. CAMASB, vücudundaki işaretten tanınır. CAMASB, ŞAHMERAN’a yaptırdığı ilaçla hükümdarı iyileştirir ve ünlü bir hekim olur.
Bir başka anlatıma göre de: Ülkenin hükümdarına iyileşmesi için ŞAHMERAN’ın etini yemesi önerildiğinden, CAMASB, verdiği sözden dönmek zorunda kalır. Şahmeran’a ihanet eden CAMASB onu ele verir. Şahmeran’ın etini yiyen hükümdar iyileşir. CAMASB, önce istediği kızla evlendirilir. ardından da vezir yapılır.
TARSUS’ta halk tarafından söylenen bir ŞAHMERAN söylencesi de ŞAHMERAN HAMAMI’yla ilgilidir. Bu hamam Tarsus’taki ESKİ HAMAM’dır. ROMA HAMAMI YA DA ALTINDAN GEÇME olarak da bilinir. ŞAHMERAN HAMAMI’nın, bu hamamın bazı bölümlerinin üzerine yapılma olasılığı vardır.
Konuyla ilgili bir başka önemli bilgiyi de aktaralım: Tarsus’ta Makam-ı Şerif Camii içindeki sandukanın Danyal Peygamber’e ait olduğu konusunda halk arasında kuvvetli bir kanı vardır. (1)
ŞAHMERAN HAMAMI’yla ilgili söylence de şöyledir:
Tarsus Hükümdarı meşhur TAKYANUS bir hastalığa yakalanmıştır. Devrin en ileri gelen doktorlarını toplamış, türlü türlü ilaçlar yapmışlar, fakat hastalığı tedavi etmek şöyle dursun, hastalığı teşhis bile edememişler. Bu sırada çağın en ünlü doktoru yılanların şahı ŞAHMERAN ‘ın etinin, hükümdarın hastalığına çare olacağını ileri sürmüş. Buna uyularak ŞAHMERAN hile ile Tarsus’a getirilmiş ve bu hamamda kesilmiştir. ŞAHMERAN öldürülürken kanı hamam duvarına sıçramış ve asırlardan beri de kan lekesi duvarda izini kaybetmemiştir.
İşte bu inanışa göre Yılanlar Sultanı ŞAHMERAN’ın insanoğlu tarafından vahşice öldürülmesinden yılanlar haberdar değildir. Onlar halen boynuzlu sultanlarını aramaya devam etmektedirler. Bir gün ŞAHMERAN’ın insanlar tarafından öldürüldüğünü öğrendikleri zaman intikam almak hırsıyla, Tarsus yılanların hücumuna uğrayacak ve insanlarını öldürecekmiş. Bu söylenceyi canlandıran 2000 yıl öncesine ait Tarsus’ta sikkeler bulunmuştur.
ŞAHMERAN EFSANESi. bir Hitit efsanesi olan İLLUYANKA EFSANESİ ve Yunan Mitolojisi’rıdeki ZEUS-TİFON EFSANESİ ile büyük benzerlik gösterir. Bu Hitit efsanesinde:
Fırtınalar Tanrısı TEŞUP, İLLUYANKA’ya yenik düşer. Fakat tanrı TEŞUP, İLLUYANKA’yı ziyafete davet eder, bir ölümlünün yardımıyla sarhoş eder, bağlanır ve Tanrı TEŞUP onu öldürür. Bir başka anlatıma göre İLLUYANKA savaşta Tanrı TEŞUP’un kalbini ve gözlerini alır. TEŞUP YOKSUL BİR ADAMIN kızıyla evlenir. Ondan bir oğlu olur. Oğlu İLLUYANKA’nın kızıyla evlenir. Fırtına Tanrısı oğlunun yardımıyla kalbini ve gözünü geri alır. Ve güçlenince İLLUYANKA’yı ve onun yanında yer alan oğlunu öldürür. Malatya’da bir GEÇ HİTİT kabartmasında İLLUYANKA EFSANESİ betimlenmiştir. Yunan mitolojisi’nde ZEUS’la TİFON’un savaşında Tifon Zeus’un pazusunu alır. Tanrı HERMES onu çalarak geri verir. Zeus’ta yarı insan, yan yılan Tifon’u şimşekleye şimşekleye Etna yanardağının altına hapseder. Bu savaş sırasında çiftleştiği dişi ejderha EKİDNA’da yarı kadın, yarı yılan şeklinde Şahmeran gibi betimlenmiştir. Ne tuhaftır ki Tevratta Havva’yı baştan çıkaran yılan da yarı insan yarı yılan şeklinde konuşan bir varlıktır. Şahin Özkan (Araştırmacı Yazar – Mitolog)
Kaynaklar:
1- H. Özdemir – İslam Ansiklopedisi
2- Ana Brittanica Ansiklopedisi C.18
3- Binbirgece Masalları (Alim Şerif Onaran)
4- Prof. Altan Gökalp: Sahmeran ve Melusine Perisi Efsaneleri
5- M. Necati Çıplak – İçel Tarihi
* İçel Musiki Derneği Ekim 1996 ayı 9 sayılı Bülteninden alınmıştır.
Şahmeran efsanesi – Şahin Özkan — için bu satırı tıklayınız.
Şahmeran ve Melusine – Şahin Özkan — için bu satırı tıklayınız.